Արթուր Հայրապետյան/ Աստծու մենակը

՛

Մեր այ­գու ծա­ռե­րը չո­րա­ցել են։ Կա­նա­չը բարձ­րա­ցել, ծած­կել է ծա­ռե­րը։ Ծա­ռե­րի բո­յին բուս­նած կա­նա­չը ծած­կել է լճա­կը։ Լ­ճա­կը չի եր­ևում, ճա­հիճ է դար­ձել։ Ոտքս դնում եմ հո­ղին, մրսում եմ։ Տա­տիս մշա­կած հո­ղը ոտ­քե­րիս տակ դո­ղում է։ Մեր բա­կի տան­ձի ծա­ռին ե­րեք տանձ կա։ Հողն ա­մուր պա­հո­ղը ե­րեք մեխն է։ Ե­րեք մեխն են հո­ղի մեջ ա­ռել։ Տա­տիս հո­տը բա­կից գա­լիս է։ Կանգ­նել եմ հո­ղին ու հո­ղից տա­տիս հոտն եմ առ­նում։ Չո­րա­ցած ձեռ­քե­րը, կար­ծես, գրկում են մեջքս… Ա­մու՛ր կանգ­նիր… ես քո կող­քին եմ, բա­լե՛ս… Հար­ևա­նի տան բա­կից կա­նանց լա­ցի ձայն է գա­լիս։ Ձա­րուն պա­ռա­վի թո­ռին են բե­րել։ Քար­վա­ճա­ռում էի վեր­ջին ան­գամ տե­սել։ Լա­ցը գա­լիս ու հա­վաք­վում է մեր բա­կի, հար­ևան բա­կի բուս­նած կա­նա­չին։ Պա­տե­րազ­մի օ­րե­րին ար­դեն մեր բա­կը կա­մա­վո­րա­կան ջո­կատ­ներ էր կազ­մա­վո­րել։ Հա­վաք­վում էին ու սահ­ման գնում։ Առ­նակն էլ մեր բա­կից գնաց։ Կա­մա­վոր­նե­րը նաև թի­կուն­քում էին աշ­խա­տում։ Ա­մեն օր բեռն­ված մե­քե­նա­նե­րը տղեր­քին սահ­ման էին տա­նում։ Առ­նա­կը ետ չե­կավ։ Ա­րենն էլ մնաց։ Բեռն­ված մե­քե­նա­յով տղեր­քի մոտ էր հաս­նում ու ա­րագ ետ գա­լիսչե­կավ։ Ո՞վ ի­մա­նար, որ վեր­ջին ան­գամ մեր բա­կից ճա­նա­պարհ դրած տղեր­քը ետ չէին գա­լու։ Քար­վա­ճառն էլ մնաց թշնա­մուն։ Շու­շին էլ դժբախտ ճա­կա­տագ­րի ար­ժա­նա­ցավ։ Հողն էլ մեր ոտ­քե­րի տա­կից գնաց ու խառն­վեց կո­րած տղեր­քին։ Եր­կիրն ու եր­կինքն էլ ի­րար խառն­վե­ցին։ Հի­մա հո­ղը քա­րա­ցել է… խռով է մեզ­նից։ Թախ­ծոտ հու­շեր են մնա­ցել ան­թաղ։ Բա­լա՜… կան­չեց ջա­հել մայ­րը։ Բա­լին բե­րել են։ Բա­լին ողջ չեն բե­րել։ Բա­լին սպա­նել են։ Բա­լին հո­ղի հետ հանձ­նել են։ Թշ­նա­մուն թո­ղել սրբա­զան հողն ու հո­ղը հանձ­նել են։ Տ­ղեր­քը խռո­ված մնա­ցին։ Ով ինչ ա­սես, որ չա­սաց։ Ա­սա­ցին փա­խել են։ Հո­ղի հա­մար կռիվ տվող տղեր­քի պատ­վի հետ խա­ղա­ցին։ Հո­վի­վը Քա­րին տա­կում մնաց։ Ա­նա­սուն­նե­րը՝ ան­տեր։ Տ­նե­րը թշնա­մին ի­րե­նով ա­րեց։ Ինչ էլ, որ մնաց, մնաց ան­դուռ։ Դռ­նե­րը բա­ցել ենք թշնա­մու ա­ռաջ ու սրան-նրան ա­ղեր­սում ենքփրկեք… Հայ­րե­նա­զուրկ ե­ղանք մի գի­շեր­վա մեջ։ Մենք լուռ սգա­ցինք… Ս­գում ենք… Բայց սուգն էլ սու­գի նման չե­ղավ։ Ի­րա­կա­նութ­յու­նը այլ էր։ Մի տեղ՝ քեֆ-ու­րա­խութ­յուն, մի տեղ՝ ողբ։ Մի տան մեջ՝ ան­կեն­դան մար­մին, մի տան մեջ հար­ևա­նի տան ող­բը չհար­գող մե­կը… ցա­վը ի­րե­նը չէ… Ցա­վի հան­դեպ ան­տար­բեր ու ան­սիրտ ե­ղանք։ Մայ­րը որ­դուն եր­րորդ ան­գամ թա­ղեց։ Մարմ­նի կտոր­ներ տվե­ցին ձեռ­քը, ա­ռավ ու թա­ղեց։ Հայ­րը ու­րա­խա­ցավ, որ որ­դու դիա­կը գտան, հո­ղին հանձ­նեց, դնջա­ցավ։ Մեր աչ­քե­րը ո՛չ արև­ներ տե­սան, ո՛չ էլ ըմ­բոս­տա­ցող ե­ղավ։ Տ­ղեր­քը, չգի­տեմ, ե­թե ողջ լի­նեին, մեր ե­րե­սին նա­յե­լուց ի՞նչ կմտա­ծեին։ Ցա­վի մեջ խեղդ­վե­լով՝ մնա­ցինք ա­ռանց տուն ու տե­ղի։ Կա­րոտ պա­հի վիշ­տը… բայց ստաց­վեց, որ վիշ­տը քո­նը չէ, ցավ չես զգում։ Հար­ևա­նի վիշ­տը քո­նը չէ ան­տար­բեր ես։ Եր­կին­քը ար­ցունքն էր ա­ռել ի­րե­նով էր ա­րել ու ար­ցունք էր տվել բո­լո­րիս։ Գր­կել էի դար­պա­սը, ո­րից դուրս էին ե­կել կա­մա­վոր­ներն, ու սա­ռել էի։ Չէի տա­քա­նում։ Վա­հան ա­մին գլխար­կը հա­նել էր ու կռա­ցել հո­ղին։ Հե­րո­սին ճա­նա­պարհ էր դնում։ Նա­րեն ձայն տվեց։ Ծնվեց։ Մի տե­ղում ող­բը եր­կինքն էր ա­ռել, մյուս տե­ղում ման­կան ճի­չը ծած­կել էր ող­բը։ Մի տեղ ծնունդ էր, մի տեղ` մահ։ Հո­ղին բուս­նած մատ­ղաշ կա­նա­չը պսպղում էր։ Կ­յանք է… Հա­րամ լի­նի էս­պի­սի կյան­քը։

-Մի տեղ՝ ու­րա­խութ­յուն, մի տեղ՝ տխրութ­յուն,- ա­սում էր Մա­նի­կը։
Մա­նի­կը ա­մուս­նուն ա­ռա­ջին պա­տե­րազ­մի տա­րի­նե­րին էր կորց­րել։ Ա­սում էր, թե՝ մենք մեր հաղ­թա­նա­կի տա­րի­նե­րը չմար­սե­ցինք, բա էս պար­տութ­յու­նը ո՞նց ենք մար­սե­լու։ Չենք մար­սում։ Մինչև հի­մա կռիվ ենք տա­լիս ինք­ներս մեր դեմ։ Մա­նի­կը հաց էր սար­քել ու տա­նում էր որ­դուն։ Որ­դին քար էր դար­ձել։ Մա­նի­կը չէր հաշտ­վում։ Ա­մեն օր հաց էր սար­քում, տա­նում էր որ­դուն, թող­նում էր հո­ղին, ետ գա­լիս…

-Ա­մուս­նուս մո­ռա­ցել եմ,- ա­սում էր Մա­նի­կը։- Որ­դիս է սո­ված։
Մեր այ­գու տան­ձի ծա­ռը մի գի­շեր­վա մեջ չո­րա­ցավ։ Ար­մա­տը նե­խել էր։ Հո­ղից կտրվել։ Իմ ման­կութ­յունն էլ հե­տը ա­ռել էր… Հի­մա շա­տերս ենք հո­ղից կտրվել ու քարշ ենք գա­լիսհի­մա ուր որ է վա­վա­շոտ մի ձեռք կա­ցի­նը կառ­նի ու վեր­ջին ծա­ռը, որ հի­վանդ ու մերկ մնա­ցել է այ­գու ե­զեր­քին, կկտրի հո­ղից։ Ու խորհր­դա­վոր լռութ­յու­նը, որ սպա­սում է ար­ևա­գա­լին, չի պայ­թում, թվում է մեռ­նում է օ­րը։ Մենք էլ մեռ­նող օր­վա հետ վեր­ջա­լույ­սիցա­վից ու դո­ղից խել­քի չենք գա­լիս։ Պաղ աչ­քե­րով մնում ենք ան­թաղ ու չենք տա­քա­նում։ Ա­մեն օր վաղ­վան սպա­սե­լով, բայց վաղ­վա հա­մար ո­չինչ չենք ա­նում։ Աշ­խար­հին կար­ծես մեր խաբ­ված սիր­տը բա­ցել ենք ու չենք փա­կում։ Լալ­կա­նի պես օգ­նութ­յուն ենք խնդրում՝ մեր ցա­վի հան­դեպ ան­տար­բեր դար­ձած։ Ու ցան­կա­նում ենք, որ մեզ գան փրկեն։ Ու չենք հա­գե­նում ա­նար­դար Աստ­ված։ Ու խնդմնդում է ան­ցորդն ան­ծա­նոթ ու չի հաս­կա­նում՝ ին­չո՞ւ ենք այս­քան մե­նակ ու հա­մառ մեր կույր վշտի հետ։ Հի­մա մեր փո­խա­րեն թշնա­մին գոր­ծում է։ Ճա­նա­պարհ­ներ է մեր տան մեջ գցում։ Մեր տու­նը մեր ձեռ­քից ա­ռել ու իր հա­մար շե­նաց­նում է։ Տա­ճա­րում բո­րե­նի­նե­րի խրախ­ճան­քը շա­րու­նակ­վում է… նրանք շա­տա­ցել են, մեզ­նից բան չի մնա­ցելԱստ­ծու մե­նա­կը։ Թշ­նա­մին հան­գիստ է, թշնա­մին դա­րան է դրել… սպա­սում է… Դան­դա­ղում է լու­սա­բա­ցը։ Ամ­պե­րը կախ­վել են գլխիս։ Ճա­կա­տիս նոր կնճիռ տե­սա։ Կես­գի­շե­րը իր վեր­ջին բա­րուրն է քան­դում։ Տատս գրկել է ինձ ու բաց չի թող­նում ա­րի տուն գնանք, ա­րի ու մնա, ա­մուր կանգ­նիր ոտ­քե­րիդ վրա, թե­կուզ դու մե­նակ, թե­կուզ վեր­ջի­նը` մե­նակ ու մո­լոր այս խա­չե­լութ­յան։