Ա. Ն.-ին`
ճակատագրերի զուգադիպման համար
Հայրս դուրս եկավ բժշկի առանձասենյակից: Թոքերի բորբոքում: «Մի քանի օր կպառկես, դուրս կգրեն»,- համոզում էր հայրս: Հիվանդությունս մորս տեսնելու խոչընդոտ էր դառնում: «Երկու օր հետո կպառկեմ»,- ասացի հորս: Մեր ընտանիքի անդամները` պապս, հայրս, հորեղբայրս, քույրս պատրաստվում էին մորս տեսակցության մեկնել: Ես էլ էի ուզում գնալ. քսան օր էր, չէի տեսել մորս, իսկ հիվանդությունս անհապաղ կանխել էր պետք: «Գնա»,- ասաց հայրս. ավագ բուժքույրը` մորս դասընկերուհին, ինձ էր սպասում: Հորս բերանից օղու սուր հոտ փչեց. «Եթե ուզում ես նամակ գրիր մորդ: Վաղը կանցնեմ, կվերցնեմ նամակն ու քեզ համար տաք շորեր կբերեմ»: Ոտքի վրա ճոճվում էր. հոգնել էր, խմել էր, որ հաղթի անքնությանը, երևի շտապում էր մի տեղ ընկնել ու քնել, և ինձնից ազատվելու համար հիվանդանոց էր բերել:
Բուժքույրն ինձ հիվանդասենյակ ուղեկցեց: Սպիտակ պատերով միջանցք, զոլավոր գիշերազգեստով նիհար հիվանդներ, հողաթափերի քստքստոց, մաքրությունից փայլող հատակ, ախտահանված օդ, դեղերի սուր հոտ, խուլ հազ, խռպոտ ռուսական շանսոն, որ լսվում էր պալատներից մեկից: Գունատ հիվանդների տենդոտ հայացքներն ինքնությանս խորքն էին թափանցում: Տագնապ: Սենյակում երեք մահճակալ էր: Անկողիններից երկուսը հարդարված էին, երրորդին նիհար մի տղամարդ էր նստած` փոս ընկած աչքերով, կմախքի` մաշկի տակից թափանցող մանրամասներով, մեկուսարանների ժամանակի համրիչը` թազբեհը պտտելով դաջվածապատ ձեռքի մեջ: Բուժքույրը հարցրեց` մահճակալներից որ մեկն եմ նախընտրում: Ընտրեցի պատին կից մահճակալը. մեջքդ պատին հենած ապահով ես քնում: Երբ բուժքույրը հեռացավ, նստեցի անկողնումս, մահճակալը ճռռաց. «Լավ է, որ էդ տեղն ընտրեցիր,- խոսք բացեց դիմացի լուսամուտի մոտ գտնվող մահճակալին նստած տղամարդը,- երեկ էս մեկի մեջ մեկը հոգին տվեց»: Նա սկսեց հազալ, հազը չէր դադարում: Մոտեցավ, լվացարանի մեջ թքեց: Հարցրի` ի՞նքն էլ է թոքաբորբ: Շնչառությունը կարգավորելուց հետո հատու պատասխանեց. «Սա տուբերկուլյոզային հիվանդանոց է, տղա’. էստեղ բոլորը թոֆքախտով են հիվանդ»: Անմիջապես գլուխս թաղեցի բարձիս փափկության մեջ: «Հազս մահվան խորքից է գալիս: Թոքախտ, մահ, մեռնելու եմ»: Աչքերիս առջևը մթնեց, գիտակցությունս կորցրի` կյանքի ու մահվան կարճ միացում էր:
«Ուշքի արի,- գլխավերևումս լսվում էր նրա խռպոտած ձայնը,- չես մեռնի, թոքախտը բուժվող հիվանդություն է, ջահել տղա ես, կհաղթահարես, մի քիչ լավ կսնվես, դեղերդ ժամանակին կուլ կտաս, մեղր կուտես, կաթ կխմես, շան միս կուտես»: ժպտում էր` ատամները մերկացնում էին գանգը: Շան միս: Սրտխառնուք: Անքնություն: Գիշերը չէի կարողանում քնել: Նայում էի դիմացս գտնվող դատարկ մահճակալին: Կես քուն, կես արթուն լսում էի հոկտեմբերի` գիշերային լռությունը թմբկահարող սառն անձրևի ձայնը… Այդ ձայնից երազիս մեջ պղտոր, կանաչ ջուր էր գոյանում, որի պարունակն իրականում թոքերս էին. գետ էր, լիճ, կամ առասպելական ջրափոս, ու նրա մեջ խեղդվում էի: Առավոտյան ջերմությունս իջել էր: Անձրևը չէր կտրվել: Ամեն օր արթնանում էի քրտնած, ասես վերմակս անձրևի խոնավությունն էր ներծծում: Անձրևը չէր դադարում, և ես ամեն օր երազում պղտոր ջրերի մեջ խեղդվում էի: Հետո բուժքույրն զգուշացրեց, որ թոքային հիվանդները, սովորաբար ջրահեղձության երազներ են տեսնում: Գիշերներն առաստաղը ճնշում էր կրծքավանդակս: Մանկության հիշողությունները մղձավանջի ծուղակներ էին դառնում: Մի անգամ վերմակը գլուխս քաշեցի` մայրս, որ ուրիշ հիվանդանոցում էր, վերմակիս տակ էր, դողացնում էր… «Բարև, մամ ջան: Քսաներկու օր է, չեմ տեսել քեզ: Շատ եմ կարոտել: Սպասում եմ վերադարձիդ: Քո պատրաստած ճաշերն եմ ուզում ուտել»: Մայրս այնքան էր տկար, որ անկողնուց չէր կարողանում ելնել: Հորս եփած ճաշերը` սոխի մեծ կտորներով, ուտել չէր լինում: «Մի քիչ մրսել եմ, հազում եմ, կներես, որ տեսակցության չեմ եկել: Չմտածես` քննություններին պատրաստվում եմ: Վստահ եմ, որ կընդունվեմ: Գիշերները, երբ քրտնած արթնանում եմ ու տեսնում, որ մեջքս բացվել է, վերմակը քաշում եմ գլուխս, բարձս արցունքներով թրջում: Գիտե՞ս ինչի. մեջքս ծածկող չունեմ: Մամ ջան, շուտով քեզ տեսակցության կգամ»: Հայրս այդպես էլ չեկավ, որ նամակս տանի: Քույրս եկավ ընկերներիս հետ: «Ի՞նչ ես անում էս կենդանի դիակների մեջ»,- ասաց Մովսեսը: «Ես էլ եմ էդ կենդանի դիակներից մեկը,- պատասխանեցի. ես ապրելու կամքից եմ կախված միայն` մորս տեսակցության գնալու ցանկությունից: Նախորդ գիշեր, աչքերս փակվեին, մեռած էի հիմա: Մակերեսորեն կտրտել էի երակներս ու պառկել անկողնում, որ քնից դեպի մահ անցումը սահուն լինի: Դանդաղ արյունաքամ էի լինում: Երբեք անձրևն այդքան դատարկություն չէր թմբկահարել: Վերմակս արնոտվել էր: Մի պահ աչքերս փակեցի. կյանքի ու մահվան հերթական կարճ միացումը, հանկարծ վեր կացա, վիրակապեցի ձեռքս ու որոշեցի հետաձգել ինքնասպանությունս: «Առողջ տղա ես, գույնդ տեղը, թոքաբորբն ի՞նչ է, կբուժվես կանցնի»: «Ես թոքաբորբ չեմ, ռենտգենը թոքախտ է ցույց տալիս: Վիլհելմ Ռենտգենը չի սխալվում: Հիվանդանոցի ծանր` արտաշնչված օդը, դեղերի սուր հոտը, սովորական մարդկային հազի հետ կապ չունեցող հազը, հիվանդների կմախքատիպ նիհարության ու դիակերպ գունատությունն անհերքելի էին. ընկերներս ինձնից ապահով հեռավորություն էին պահում: «Ես էլ եմ ասում` թոքաբորբ ես,- միջամտեց քույրս,- չի հավատում, թոքախտ եմ, հա’ թոքախտ, գրողին կենսագրական փաստեր են պետք: Թոքախտը տասնիներորդ դարում էր պոետների առավելությունը»: Իմ հիվանդությունը կրում էր տասնիներորդ դարի անբուժելության կնիքը: Ես համոզված էի, որ վաղաժամ մեռնելու եմ թոքախտից. բանաստեղծություններ էի գրում. ես տասնիներորդ դարի բանաստեղծ էի: «Ինձ թվում է` չեմ էլ հասցնելու գրող դառնալ»: Ես չեմ վերապրի ինձ: «Հույս չունենաս, որ վաղամեռությունը կանմահացնի քեզ: Եթե անգամ թոքախտ լինես, քսաներորդ դարի վերջին թոքախտից չեն մեռնում,- քույրս ուզում էր եզրափակել խոսակցությունը: «Էդ անկողնում, որի վրա այդպես հանգիստ նստել ես,- ասացի,- երկու օր առաջ մարդ է մեռել»: Բոլորը մի պահ սսկվեցին: Լսվում էր միայն Մարինեի մատիտի խզբզոցն ու անձրևի ձայնը: Մի ժամանակ սիրում էր ինձ, այդ օրը նկարում էր արդեն: Ինչ-որ մեկը ծարավից թուքն էր կուլ տալիս: «Դե վերջ, դու թոքախտ չես,- ասաց ընկերներիցս մեկը, որ սկսել էր իրեն անհարմար զգալ, պատից պատ էր քայլում և անընդհատ ուզում էր դուրս պրծնել ժանտահոտ սենյակից: Քույրս որսաց ընկերներիս անհանգստությունը: Երբ հագնվել էին, որ դուրս գան, բարձրաձայն հայտարարեց. «Ծարավ եմ»: Հետո վերցրեց իմ բաժակն ու շրջվեց հովանոցները պատրաստ պահած ընկերներիս կողմը, ես ուզում էի կանխել քրոջս, բոլորը ապշած նայում էին նրան, իսկ նա ցուցադրաբար իմ բաժակով ջուր էր խմում: Երբ ընկերներս պատրաստվում էին դուրս պրծնել, քույրս բաժակը շրխկոցով իջեցրեց պահարանին, հանեց իր անձրևանոցն ու ասաց. «Ես մնում եմ»: Ընկերներս դուրս թռան, պատուհանից տեսա` ինչպես են բացում իրենց հովանոցները` լիաթոք շնչելու նման մի բան: Քույրս ցելոֆանե տոպրակից ինձ համար տաք սվիտեր հանեց, հանձնեց մորս նամակը: Առանց ինձ տեսակցության էին գնացել մորս: Պատմեց, որ հայրս, ինչպես միշտ, խմած է եղել, որ հորեղբորս երկու տղաները հիվանդանոցով մեկ խայտառակ են արել իրենց: Մեկը պառկել է անվավոր պատգարակին, մյուսը միջանցքներով քշել է պատգարակը: «Հանգուցալուծումը հայրդ տվեց, հիվանդանոցի բակում ծառի տակ` ցեխերի մեջ հարբած քնել էր,- ասաց քույրս: Չէր քնել, մեռել էր: «Մայրիկը ո՞նց էր»: Քույրս թոթվեց ուսերը ու շրջվեց պատուհանի կողմը… «Ինչո՞ւ է տուբերկուլյոզային բուժարանը գերեզմանոցի մոտ»,- հարցրեց: «Չգիտեմ,- պատասխանեցի. այդ մռայլ հարևանության փաստի մեջ հիվանդների հայացքը գերեզմանոց տանող ճանապարհին վարժելու միտում գուցեև չկար: «Գերեզմանոցն այնտեղ էր լինելու,- նկատեց քույրս,- ոչ թե այստեղ: Տարածական թյուրիմացություն: Օնկոլոգիական հիվանդանոցն իսկական գերեզմանոց ուղևորվողների հյուրանոց է. այնտեղ հիվանդին նայելիս ցնցվում ես` ոնց կարող է մարդը մեռնելուց առաջ մահացած լինել: Թոքախտով հիվանդները նիհարում են – քույրս Մարինեի նկարած դիմանկարը դրել էր հարևան մահճակալին. իմ ու այդ նկարի նմանության միջև անորսալի բան կար — քաղցկեղով հիվանդները,- ասաց քույրս,- օրեցոր իրենց դիակներին են նմանվում: Այստեղ հնարավոր է, որ տարիներ հետո նույն հիվանդը վերադառնա` նորից բուժվելու: Իսկ այնտեղ` ոչ մի վերադարձ. հարդարված ամեն մի անկողին մի շիրիմ է: Մարդիկ ուղղակի անհետանում են այնտեղից»: Քույրս ցելոֆանից ապակե տարայով մեղր հանեց: Ինչ-որ մեկը հիվանդատես էր գնացել մորս, մեղր էր տարել, իսկ մայրս ուղարկել էր ինձ: «Ինչո՞ւ ես վերցրել,- բարկացա քրոջս վրա»: «Եթե չբերեի, գիշերը չէր քնի»: Թութունի մեղր էր` թունդ, կոկորդս վառում էր ու կուլ չէր գնում: Քույրս տուն գնաց երեկոյան` մենակ, երբ մութն արդեն ընկել էր. հավանաբար ոտքով, հազիվ թե այդ ժամին երթուղային հանդիպեր: Երազում մտա մահճակալի տակ ու մորս նամակն այնտեղից գտա` փոշոտ ու փառով պատված. «Բարև, Հրաչ, ջան: Իմացա, որ հիվանդ ես: Հազդ շատ է անհանգստացնում, բայց ապրելու խթան է տալիս ինձ: Ձեզ համար եմ պայքարում քաղցկեղիս դեմ, վստահ եղիր` հաղթողը ես եմ լինելու, հիվանդությունից զորեղ մի բան կա միայն` հիվանդությունը հաղթահարելու կամքը: Լավանամ, ոտքով Երևանից հասնելու եմ Վանաձոր: «Հարյուր կիլոմետր»,- մտածեցի ես: Կապաքինվեմ ու կգամ քեզ խնամելու: Մեղր եմ ուղարկում, անպայման կուտես: Գրիր` ջերմություն ունես, թե չէ: Մեղավորն իմ հիվանդությունն է: Որ ձեր կողքին լինեի, չէիր հիվանդանա: Եսիմ հայրդ ձեզ համար ճաշ պատրաստում է, թե չէ. ո՞վ գիտի, ամբողջ օրը սոված է թողնում ձեզ ու հարբեցողությամբ է զբաղվում»: «Բա ուրիշ ո՞նց համակերպվի հուսահատության հետ, ո՞նց հետաձգի իրականության հետ իր հանդիպումը»,- ասացի մորս: Քրոջս ձեռագիրն էր: Ամեն ինչ արեց, որ նամակն իր գնալուց հետո կարդամ: Մտածեցի, որ մորս ձեռքն այնքան տկար է եղել, որ նամակը քրոջս է թելադրել: Աչքս նորից հարևան մահճակալին դրված դիմանկարիս ընկավ: Եվ հանկարծ ես հասկացա, որ Մարինեն հորս էր նկարել, ուրեմն իմ ներքին ժամանակը` իմ գաղտնի տարիքը, հորս հասակին էր մոտեցել. ես արդեն չափազանց ծեր էի այդ աղջկա համար: Նրա ձեռքը մահվանս մեջ վստահ ենթագիտակցությունն էր շարժել. այդ նկարը սիրային շիրմաքարի համար էր: Մարինեն հուղարկավորում էր ինձ: Հեռանալիս տխուր ժպիտով ասաց. «Գեղեցիկ բուժքույր ունես: Տարիքով է, բայց կարգին խնամված»: Թեև դեմքը կնճիռների աննշան սարդոստայնով էր պատված: Ինձ հանձնում էր մորս տարեկից մի բուժքրոջ, որ գթությունից պատրաստ էր սիրել ինձ: Ավելի ուշ` գնացքում, դղրդյունի և բուֆերների աղմուկի մեջ, երբ կայանել էինք ամայի կիսակայարանում, բայց հանդիպակաց ուղղությամբ ընթացքող գնացքը շարժման տպավորություն էր թողնում, ես մտածում էի այդ բուժքրոջ մասին. սիրո նախազգացում էր դա: Սերը մորս մահվանն էր սպասում, սպասում էր ցավը թմրեցնելու, մահվան հետ հավասարակշռելու, փոխհատուցման հարմար ժամանակի, երբ կենակցեցի այդ կնոջ հետ արգանդ վերադառնալու ողջ ցանկությամբ: Առավոտյան նրան պատմեցի, որ մայրս` իր ընկերուհին, մայրաքաղաքի օնկոլոգիական հիվանդանոցում է, տեսակցության եմ ուզում մեկնել: Հավանաբար գիտեր, որովհետև զարմանք ցույց չտվեց: Ասաց, որ հսկողությունը խիստ է, մենք վարակակիր ենք, կարանտինային կարգ է, հիվանդ կալանավորներ կան, բուժվում են, որ ետ ուղարկվեն գաղութ: Չի ուզում, որ իմ բացակայությունը ոմանց կողմից փախուստի նախադեպ ընկալվի, եթե մեկնումեկը փախավ, կդատեն իրենց` բուժական անձնակազմին: Հետո ձեռքերով խառնեց մազերս ու ասաց, որ չի ուզում երկու օրվա բացակայությամբ մի ամբողջ շաբաթվա բուժումը զրոյի հավասարեցնեմ ու նորից սկսեմ բուժվել` նորից ներարկումներ, նորից սիստեմ: Այդ ժամանակ ես անառարկելի փաստարկ բերեցի, որ ամեն ինչից ծանրակշիռ էր. մայրիկն, ասացի, մահամերձ է, ժամանակն ապագայից է մոտենում ներկային. նրա օրերը հաշված են: Նա գլուխը շրջեց ու նայեց պատուհանին, արցունքներն ապակու հակառակ կողմից էին երևում. անձրև էր հոսում ապակով: Քաղաքավարի կերպով ինձ հասկացնում էր, որ կալանավայրում եմ: Ամբողջ օրը հարևանիս դեմքին, հայացքի մեջ մարդ սպանելու կարողություն փնտրեցի և վերջը ապակե աչքի մեջ տեսա այդ կարողությունը: Ինչպե?ս էր սպանել, քանիսի՞ն: Բուժքույրը պատմում էր, որ գաղութներում թոքախտի խորխ են վաճառում, որ մի ամբողջ կարողություն արժե: Պատմեց, որ հարևանս կուլ էր տվել ուրիշի խորխը` մահապարտների հիվանդանոցը գերադասելով ցմահ կալանքից: Սեփական խորխն անգամ հում ձվի դեղնուցի պես տհաճ է, մտածեցի ես: Մեղրից հրաժարվում էր` քաղցր չէր սիրում: Դեղ չէր խմում, որ չապաքինվի: Իրավական հետապնդումն անզոր էր գտնվել նրա հանդեպ, բժշկական հսկողությունն անհետևողական էր: Ծխախոտ ծխախոտի հետևից էր վառում, բայց մահը չէր պատժում նրան իր հանդեպ ընդգծված քամահրանքի համար, չէր կարողանում օգտվել նրա ծխելու թուլությունից. մարդը վարժվել էր իր սովորությանը: Ամբողջ գիշեր խրկալով հազում էր ու աչքերը բաց էր քնում: Գիշերները գալիս կանգնում էր գլխավերևումս, անշարժ նայում աչքերիս մեջ: «Ուզում եմ մեջդ մտնել»,- ասում էր,- «թաքցրու ինձ քո ներսում, գիտեմ, որ ուզում ես փախչել, փախցրու ինձ էս թոքախտանոցից»: Մեկ-մեկ կռանում էր, ձեռքը մեկնում և օգնում, որ մահճակալի տակից դուրս գամ: Երազներ չէին դրանք: Իրականություն էր, որ տեսանելի է դառնում երեսունյոթ ջերմությամբ ու հալյուցինոգեն հաբերի շնորհիվ միայն:
Շաբաթ առավոտ ես արդեն թարմ օդ էի շնչում և ինձ թվում էր` ապաքինվել եմ: Գնացքն առավոտյան վեցին էր ժամանում: Նստեցի գնացք ու ճանապարհ ընկա: Որոշեցի, որ երբեք չեմ վերադառնալու բուժարան: Երբեք: Անընդհատ դուրս էի գալիս վագոնից, ծխում, նորից անցնում ներս: Երեկոյան կայարաններից մեկում մի ոստիկան մոտեցավ ինձ, կարգադրեց, որ հետևեմ իրեն: Սիրտս սկսեց թպրտալ: Իջեցրեց գնացքից, ուղեկցեց կայարանի ոստիկանության փոքրիկ խցիկ: Հարցրեց անուն ազգանունս: Հրաչյա Սարիբեկյան: Փաստաթղթերս: Չեմ վերցրել: Ինքնությունս չի հաստատվում: Ես անընդհատ նայում էի պատուհանին, որ բաց չթողնեմ գնացքս: Նրան նյարդայնացնում էր, որ ես այդտեղ եմ` իր խցիկում, բայց կանգնած եմ կառամատույցին ու սպասում եմ, որ գնացք նետվեմ: Պահանջեց, որ դատարկեմ գրպաններս: Ուշադիր տնտղեց հաբերս, վերցրեց, լույսի տակ զննեց կանաչ պարունակությամբ թափանցիկ հաբերից մեկը. «է՞ս ինչ դեղեր են, կյանքումս էսպիսի հաբեր տեսած չկամ»: Ինձ զգուշացրել էին, որ դեղերը հալյուցինոգեն են: Ես թմրամոլ էի: Ես ամեն օր մորֆինի չորս սրվակ դեղատնից բերում էի տուն: Քույրս քաղցկեղի ցավերը մեղմացնելու համար մորֆին էր ներարկում մորս: Ես փախչում էի տնից, որ մորֆինի ազդեցությունը թուլանալու ժամանակ մորս դեմքի ջղակծկումները չտեսնեմ: Մահը ես միայն թմրած պետք է իմանայի: Քրոջս հետ գաղտնի համաձայնության էի եկել, որ ինձ մորֆին ներարկելով էր հայտնելու մորս մահը: Սիրտս անհանգստությունից թպրտում էր: Ոստիկանը կասկածամտորեն ինձ էր նայում` նա բացահայտել էր ինձ իմ մտադրության մեջ: Գլուխը մոտեցրեց ինձ ու ցածրաձայն հարցրեց. «Այ լակոտ, էս ինչի՞ ես դու էսքան նիհար, մազերդ ինչի՞ են խուզած, էս երակնե՞րդ ինչի ես կտրտել»: Ես սկսեցի դողդողալ: Մտածում էի փախչելու մասին: «Կարո՞ղ եմ զանգահարել»,- հարցրի: «Չես կարող,- պատասխանեց,- սա ներքին հեռախոս է»: Հեռախոսը կոճակներ չուներ. սև, դագաղի նման տուփ էր. իրադրության ողջ անելանելանելությունը հեռախոսի տեսքով դրված էր սեղանին: Գնացքն ազդանշան արձակեց: Ուզում էի դուրս պրծնել, բայց գլխով խփեց ճակատիս ու ես նստեցի աթոռին` գլուխս ցավից առնելով ձեռքերիս մեջ: Մեղավոր էի: Թաքցնում էի հիվանդանոցից փախուստս: Մտածեցի` իմ փախուստի համար ուրիշներն են հատուցելու: Արի ու ապացուցիր, որ ցմահ կալանավոր չես: Որ թմրամոլ չես: Նա նորից հարվածեց, ես սկսեցի հազալ, ամբողջ սրտով ուզում էի հարվածեր, հազայի, արյուն թքեի, որ խղճար ինձ, թողեցի, որ անխնա հարվածի, նոր ասեմ, որ քաղցկեղով հիվանդ մորս տեսակցության եմ գնում, որ գնացքի մեջ պայուսակ եմ թողել` պայուսակի մեջ երկու կիլոյանոց տարրայով թութունի մեղր, որ հետ եմ տանում մորս: Կասկածամտորեն նայում էր ինձ և նրա չար հայացքն իմ անկեղծությունն էր փորձում: Հասարակական կարգը խախտելու` վագոնում ծխելուս համար տուգանք էր հասնում ինձ, բայց գրպանումս հետդարձի ուղեվարձից բացի ուրիշ փող չկար: Բավարարվեց ծխախոտիս տուփն առնելով: Տուփից մի գլանակ հանեց, մոտեցրեց քթին, կասկածամտորեն հոտ քաշեց, դրեց բերանը… Հանկարծ խցիկի հեռախոսը սկսեց զանգել, չոր, մետաղական հազ էր գալիս սև տուփի ներսից: Բարձրացրեց հեռախոսափողն ու պատասխանեց. «Լսում եմ… Ըհը… Հա… Եղավ…» Գնացքը ցնցվեց: Վայր դրեց հեռախոսն ու կարգադրեց. «Վազի’ր»,- ու գլխով ցույց տվեց դուռը: Ես վազեցի գնացքի հետևից, վազեցի` գնացքի անիվների հետ ոտք մեկնելու: Իմ ու գնացքի հեռավորությունը մեծանում էր: Շնչառությունս չէր հերիքում… Իմ ու գնացքի հեռավորության անհասանելությունը դառնում էր ավելի ու ավելի ակնհայտ… Ինձ թվում էր` թոքերս առողջ որ լինեին, կհասնեի գնացքին: Վերջ` բացակայությունս իմ փոխարեն մեկնեց գնացքով: Իմ բացակայությունը կհասնի մայրաքաղաք, մորս համար նախատեսված պայուսակը կտա պատահական մի ուղևորի, կիջնի գնացքից, դատարկ ձեռքերով կուղղվի օնկոլոգիական հիվանդանոց, կբարձրանա աստիճաններով, պալատ մտնելու համար կնստի նստարաններից մեկին ու կսպասի ինձ… Կսպասի, որ երկաթգծին նստած, շնչահեղձ լինեմ: Արյուն թքեմ… Շունչս տեղը բերեմ… Ես հեռու էի կայարանից, բայց հանկարծ իրիկնամուտի լռության մեջ երկաթուղու ամայությամբ մեկ նորից հեռախոսի զանգ լսվեց… Ոչ ոք չէր պատասխանում: Չկտրվող զանգը տագնապ էր ազդում: Ոստիկանը երևի խցիկում չէր. հանկարծակի այդ բացակայությունն, ասես, կասկածի տակ էր առնում նրա գոյությունը: Զանգը կրկնվում էր: Ո՞վ էր զանգում, ո՞ւմ չէր հանգիստ տալիս ոստիկանի բացակայությունը, ով հասարակական կարգը խախտելու պատրվակով ինձ իջեցրեց գնացքից, ծխախոտս առավ, որ վնասն իմ փոխարեն ինքը հասցնի իր առողջությանը, կարեկցանքից դաժան գտնվեց, որովհետև տեղյակ էր, ամեն ինչ գիտեր. ստացվում էր, որ ոստիկանության խցիկում տեղադրված հեռախոսի ներքին կապը տուբդիսպանսերի հետ էր, բուժքույրս` մորս դասընկերուհին, հայտնել էր ոստիկանին, ոստիկանը տեղյակ էր ու թաքցնում էր ինձնից, որ հեռավոր մայրաքաղաքի օնկոլոգիական հիվանդանոցում մորս անկողինը հարդարված է: Իսկ ես հանգստանում էի, որ փորձեմ վազքով հաղթահարել երկաթուղու անվերջությունն ու թունելների վախը` տագնապով, որ այնպիսի հիվանդանոց, ուր պառկած է մայրս, պարզապես, գոյություն չունի…
† Ապորիա – տրամաբանորեն ապացուցելի մտացածին իրադրություն: Բառացի նշանակում է անելանելի կացություն: Հայտնի են Զենոնի` շարժումը հերքող ապորիաները. Զենոնն ապացուցում էր, որ A կետից B կետ տեղաշարժվել անհնար է:
