Մի օր ես կանգնեցի երկնքի տակ, և անձրև սկսվեց: Վազեցի ջրափոսերի փլված կամուրջների հետքերով և գտա նրա անձրևանոցը նույն երկնքի տակ: Այն ծածկել էր իր ոտքը նրա ձեռքով: Բայց հատուկ թաքնված ոտքն առավել տեսանելի էր, քան իմիջիայլոց ցուցադրված ձեռքը: Ոտքերը բնավ հեռատես չեն, կարծում են` եթե խրված են ձեռքերի մեջ, ապա չեն սայթաքի: Միամիտ ոտքեր:
Ես վազեցի հողի ձեռքերի վրայով` կոտրելով դրանց ճյուղե մատների երկար խարտված բողբոջե եղունգները: Հողի` բողոքող ձեռքերի ամբոխը նման էր բազմամիլիոնանոց ծափահարող հանդիսատեսի, որ խելագարությունից բզկտում էր հերթական կուռքի խճճված մարմինը: Հերթական զոհի: Ես հերթական զոհը չէի: Այլ միայն հերթական մարմինը: Ես հերթական խճճված մարմինը չէի: Դեռ պետք է հասնեի անձրևանոցին: Ես խրված ոտքն էի, որ սայթաքեց:
Մի օր կանգնեցի երկնքի տակ, և անձրև սկսվեց: Երբ հասա նրա ոտքին և կանգնեցի անձրևանոցի տակ, այն փորձեց պոկել վազող ոտքերիս խրված արմատները, որոնք ծառի փոխարեն դարձան կոճղ: Ես մտա անձրևանոցի մեջ, իսկ նա փակեց այն: Դե ո՛չ: Ես չեմ բողոքում: Քաղաքականությո՜ւն, հեղափոխությո՜ւն, ազատությո՜ւն, արժանապատվությո՜ւն… Ես դե՛մ եմ այդ ամենին: Դեմ եմ բողոքելուն: Դեմ եմ որևէ բանի դեմ լինելուն: Չէ՞ որ բողոքելու համար հատուկ մասնագիտություն է պետք, իսկ ես ընդամենը արվեստագետ եմ: Պարզապես չորս ճկույթներս մնացել են անձրևանոցի ճմռթված ատամների տակ: Դե ո՜չ, ի՞նչ եք ասում, իհարկե չի ցավում: Ճկույթներն այնքան էլ էական մատներ չեն: Ոտքերիս կառավարման օղակում այդ երկու պաշտոնյաներն ընդամենը զբաղեցնում են դատարկ տարածքներն ու մսխում ոտքերիս էներգիան: Դե իսկ ձեռքերիս բեմահարթակն, առանց ճկույթների, կզրկվի ընդամենը մասսայական տեսարաններում խաղացող երկու խուլ ուսանողից:
Երկնքի տակ կար մեկ անձրևանոց և մնացյալ անձրևանոցներն` իրենց տերերով, ովքեր ոտքերի արմատները խրել էին ջրափոսերից ազատագրված ափերի մեջ:
— Բո-ղո-քու- մենք, բո՛- ղո՛-քո՛ւմ-մենք, բողո-բողո-բողո-բողոքուուու- մենք, բոբո-բոբո-բոբողոք-ում-մենք, բողոքումենքբողոքումենքբողոքումենքբողոքումենք, ում- մենք, ում-մենք, ում-մենք, ում-մենք…
Այո, բողոքում նրանք կային, իսկ ահա բողոքն իրենց մեջ` ո՛չ: Բողոքի արևը ջերմացնում էր միայն մերկերին: Ապրում էր մերկերի մեջ: Իսկ նրանք հագնված էին:
Անձրևանոցների ամբոխից մի փոքր հեռու «Նրա» անձրևանոցն էր, որի տակ մնացել էին ճկույթներս: Նա, իմիջիայլոց, զննելով մնացած անձրևանոցները, հարցրեց.
— Հետաքրքիր է, համալսարաններում բողոքագիտության բաժիններ կա՞ն:
— Ո՛չ,- վստահ պատասխանեցի ես,- բայց բոլոր չբողոքողները վստահ են, որ այդպիսիք կան: Այնպես, որ հավանական է, որ շուտով, Պլացեբոյի ազդեցությամբ կամ արդյունքով, համալսարաններում բացվեն բողոքագիտության բաժիններ:
— Թո՛ւհ, գարշելի բառ է բողոքը:
— Գուցե, եթե հոտ քաշես: Բայց բողոքի իմաստը հոտն ու տառերի դասավորությունը չեն, այլ փոքր արևի մեծ լույսը: Նայիր արևին:
— Արևը մայր մտավ:
— Պատկերացրու: Ինչպիսի՞ն է այն: Մե՞ծ է:
— Այն մեծ էր:
— Ստո՛ւմ ես: Դու միայն լսել ես, թե այն մեծ է, իսկ այս պահին տեսնում ես փոքր արև: Իսկ լո՞ւյսը: Արևի լույսը մե՞ծ է:
— Արևի լույսը մեծ էր…
— Բողոքի կամ այդ բառի հոմանիշների իմաստը հենց այդ է: Փոքր արևի մեծ լույսը:
— Չեմ հասկանում: Նորից անձրև սկսվեց:
Պարզվեց, որ նա փակել էր անձրևանոցը, որովհետև անձրևը դադարել էր: Դադարած անձրևն ինձ զրկեց ճկույթներից: Բառերը միշտ կարելի է փոխել: Բայց իմաստը հաճախ մնում է նույնը: Մենք փոխում ենք դեպքերն ու վայրերը, դեմքերն ու քթերը, տերերին ու հանճարներին, իսկ սերը թողնում ենք նույնը: Երբ անձրևանոցը բացվեց, ես` անճկույթ սողունս, փոխեցի անձրևանոցն ու իր տիրոջը և անձրևը… Դադարեց: Իսկ, եթե ինձ փոխեի, ճկույթներից չէի զրկվի:
Այդ չակերտավոր «Նա»-ն ուներ ո՛ չ պակաս չակերտավոր անուն` «Փյունե»: Մնացյալ անձրևանոցների տերերը շշնջում էին, թե «Նա» երբևէ չի էլ լսել սեփական անունը: Ես մտածեցի, որ դա բնական է իր դեպքում: Չէ՞ որ մնացյալ անձրևանոցների տակ շատ մարդիկ կային: Իսկ նա մենակ էր:
— Փյունե՛:
Բղավեցի ես` հպարտորեն հնչեցնելով բոլոր ինքնավստահ տառերը: Ուզում էի, որ նա լսեր իր տարօրինակ ու գեղեցկության աստիճանի հասնող տգեղ անունը: Բայց բոլոր անհեթեթությունները գեղեցիկ են թվում, քանզի ամեն անսովոր երևույթ գեղեցիկ է: Գոյություն չունեցող ողնաշարս հպարտությունից ծալվում էր: Եվ ոչ այն բանի համար, որ անունն էր անսովոր գեղեցիկ, այլ որ ես լինելու էի առաջին թիրախային արտասանողը: Եվ ինչո՞ւ ենք մենք սիրում լինել առաջինը: Հավանաբար այն պատճառով, որ վերջինը, միևնույնն է, չենք լինելու: Առաջին բղավոցը փոխարինվեց երկրորդով, ապա` երրորդով, այնուհետև` երեսուներորդով և…
— Փյունե՛:
Փյունեն այլևս մոտակայքում չէր: Ես դա հասկացա միայն, երբ պատահաբար մարմինս քամեց մի մոլորված քամի: Եվ ես լողացի մարմնիցս քամած հոսող գետերով դեպի ամենամոտ հանգրվանը, որ կոչվում է Ավարտ:
Ես նեղացած չեմ, նա հավանաբար ինձ չէր էլ նկատել իր մեծ անձրևանոցի տակ:
Որդերը շատ են, ավելի շատ, քան մարդիկ, քան բոլոր անձրևանոցները:
Որդերը հին են, ավելի հին, քան մարդիկ, քան բոլոր անձրևանոցները:
Միայն ջուրն է ավելի շատ ու ավելի հին քան որդերը:
Այդ պատճառով ջուրն է որդ ստեղծում և ո՛չ որդը` ջուր: Եվ չնայած, որ որդերն ավելի շատ են ու ավելի հին, քան մարդիկ ու անձրևանոցները, ստիպված են հարմարվելու մեծ քաղաքակրթության փոքր տերերին:
* * *
Մի օր արևը բացվեց, բայց ես գոյություն չունեի, որովհետև դա իմ արևը չէր: Դա բողոքի արևն էր, որում ես շող էի, բայց այդպես էլ լույս չդարձա:
Բողոքի արևին հաջորդեց Փյունեի անձրևը, և ես ծնվեցի: Այս անգամ երկնքի տակ կար մեկ անձրևանոց` մերկության անձրևանոցը:
— Փյունե՛:
Բղավեցի` նկատելով, որ նա մերկ է, ինչպես և ես: Բայց իմ մարմինն ի ծնե հագուստ չէր տեսել, իսկ նրանը կրել էր:
Ես նետում էի իր անվան տառերն իմ կոկորդից` փորձելով ծածկել նրա մերկությունը, իսկ այդ ծածկված մերկությամբ` մնացյալ անձրևանոցների տերերի հագուստը:
Բայց բողոքի արևն արդեն մայր էր մտել, իսկ Փյունեի անձրևը դեռ չկար: Երկինքը մերկ էր նրա անձրևանոցի առաջ: Իսկ Փյունեն մերկ էր մերկ երկնքի առաջ, ինչպիսին և պետք է լինեին մնացյալ անձրևանոցների տերերը:
Բայց նրանք նախընտրեցին թաքնվել հագուստի տակ: Ժամանակի ընթացքում հագուստը դարձավ չգտնված ճշմարտություն, իսկ մերկությունը` ամոթ:
Դա բնական է, չէ՞ որ մնացյալ անձրևանոցների տերերը շատ էին, իսկ Փյունեն… Ամբողջ երկնքի տակ միայն «Նա» էր Փյունե: Ինչպես որդերի և մարդկանց հետ համեմատության մեջ, պարզապես տերերը տարբեր են:
— Մեկ, երկու, երեք… Անձրևն սկսվում է:
— Փյունե՞:
Մինչ ես փորձեցի մոտենալ, նա փակեց և իջեցրեց անձրևանոցը: Այնուհետև, նույն անձրևանոցի ոտքով, որ խրվել էր արմատներով իր ձեռքի մեջ, սկսում է փորել հողի որովայնը, թողնելով սպիներ` իրար տակ շարված հնգատողի տեսքով:
— Ահա և բանալին:
Պամ, պա- պա- պամ, պաամ:
Մեկ-ի, երկու-ի, երեք-ի:
Սոլ- դո- դո, ֆա:
Սոլ, դո- դո, ռե:
— Փյունե՞:
Հերթական անգամ այդ անունն արտաբերելուց հետո, երբ որևէ արձագանք չստացա, վերջապես հասա անձրևանոցին: Եվ ի՞նչ…
Անձրևանոցի ոտքը նոտայագրել էր անձրևի երաժշտությունը հողի վրա:
— Պամ, պա-պամ, պամ, պա-պապապապապամ:
Լյա-ֆա-ռե, ֆա, ռե-լյա-ֆա-ռե-լյա:
Բեթհովենն էլ էր ինձ նման: Նա խուլ էր:
Բայց լսում էր երաժշտությունը…
Օ՜, չքնաղ երկինք, անձրև, երաժշտություն:
Պամ- պա- պամ:
Ինձ մի պահ թվաց, թե ինձ թվում է:
Ինձ մի պահ թվաց, թե նրան է թվում:
Ինձ մի պահ թվաց, թե նա ինձ թվում է:
Փյունե…
Փաստորեն նա ինձ երբևէ չի էլ լսել:
Փաստորեն նա իր անունն էլ երբևէ չի լսել, միայն մի պատճառով, որ երբևէ չի լսել:
Ապա ինչպե՞ս է հնարավոր բացատրել մեր երկխոսությունը: Երևի այսպես.
«Դա երկխոսություն չէր… Այլ` երկու հոգու մենախոսություն»:
Ես նույնիսկ չգիտեմ Փյունեի սեռը: Եվ քանի դեռ անձրևաորդերին ստեղծում է անձրևը, մենք սեռ չունենք: Այնպես որ ինձ համար նա պարզապես շարժվող երաժշտություն էր, որ խլացել էր սեփական հնչողությունից: Նա տարերք էր ու միջակ ըմբոստություն, հերթական անձրևանոցներից մեկի միակ տերը, ով ուներ անուն` «Փյունե»:
* * *
Անձրևաորդերը շատ են, իսկ անձրևը մեկն է:
Թե՞ մեկը չէ:
Անձրևանոցների տերերը շատ են, իսկ բողոքի արևը մեկն է:
Թե՞ մեկը չէ:
Անձրևանոցները շատ են, իսկ Փյունեն մեկն է:
Թե՞ մեկը չէ:
Այս հարցերի պատասխանները չունեմ, որովհետև բողոքի արևն ու անձրևը հագնված են մնացյալ անձրևանոցների տերերի նման, իսկ ես…
Մերկ եմ, ինչպես Փյունեն:
