Լուսանկարը՝ Անահիտ Հայրապետյանի
Իմ ներսում ես ոչ ծով ունեմ, ոչ օվկիանոս, անծիր տարածությունների համար փակ եմ, երկնքում ու տիեզերքում լինելու ոչ հավես ունեմ, ոչ հավակնոտություն, ես սիրում եմ հողին կանգնած երկնքին նայել, սիրում եմ աստղերին դիտել մեր ամառանոցի կտուրից, թող բոլորը մնան իրենց տեղում, երկինքը երկինք, հողը հող. ես հոգուս մեջ ոչ ծով եմ պահում, ոչ օվկիանոս, վաղուց հերիք է, իմ ներսի լայնարձակ ազատությունից հոգնել եմ, հոգնել եմ սրճարաններից, ակումբներից, փափկաթոռներից, մեղրածոր թխվածքներից, աղի ձողիկներից ու ջերքիներից, անիմաստ տվայտանքներից, ու ճիգով ծիծաղելուց, թեթևամտությունից հոգնել եմ, հերիք եղավ. ինձ դեմքս պատռող եզրեր են պետք, իրար մոտ գտնվող ափեր, ինձ ճեղք է պետք, կացնի դիպուկ հարված, սելավ է պետք, ավերակներ, գարնան ցեխ, ճիմ, դեպի բախումը սլացող ձյունախառն քարեր, նեղ բացվածք, որի մոտ կարող եմ գալ, կարող եմ առանձնանալ, մի քանի ժամ նստել, ուղղակի նայել, երկար նայել ու տեսնել երկու ափերը բաժանող եռքի դիմակահանդեսը. ես իմ ներսում ոչ ծով ունեմ ոչ օվկիանոս, բայց գտել եմ իմ գալու տեղը, իմ սևեռումը, որ ծլծլացող առու է, գետնի վրա դոնդողող խաղողի շիրա, ժամանակին եղել է, հիմա կա, հունը բետոնով ու երկաթներով փոխել են, նեղացած հոսում է քաղաքի ընդերքում, թավալ է գալիս, խաշվում, լուռ գլգլում.
ես գտել եմ նրան
օրվա վերջում գալիս եմ, Խանջյանի մոտերքում դեռ պահպանված երակին ընդառաջ, մեքենաս կայանում եմ բազալտապատ քարե պատնեշի դիմաց, իջնում եմ, կանգնում պատնեշի շուրթին ու ցած նայում. Գետառը հոսում է, կցկցված գալարներով, այնքան է նեղացել, որ բռումս հանգիստ կտեղավորվի, վտիտ աղջկա վտիտ թևի բարակություն է, դեռահասի գունատ կուրծք, գալիս է դանդաղ, ասես մեկը դավադրաբար բռնել է ոտքը, քաշում է մազերից, լեզվի մեջ կեռեր է մխել, չի թողնում ապրի. էս ոչ Եփրատն է, ոչ Տիգրիսը, ոչ Սենն է, ոչ Թեմզան, ոչ Դունայն է, ոչ էլ Պոն. Գետառը օվկիանոսի դուստր, Հադեսի աշխարհում հոսող Ստիքսի հետ արյունակցական կապ չունի, չեն երդվել աստվածները ջրերի վրա, նրա մասին բարձրագոչ ասքեր չկան, չկան գրքեր ու փառաբանումներ, նա բոլոր հնարավոր թեմաներից դուրս է, մոլորակի առանցքից շեղված, աստղերի համար արկղի հատակին ընկած ժանգոտ մեխ, նրա մասին աշխարհը չգիտի, նա չունի վենետիկյան վարպետների հրաշագործ կամուրջներից, որոնց վրա սիրահարները լեզուներն են մարզում, նա չունի կամուրջ, որտեղից կարելի է թռչել ու մեռնել, նրա մեջ խեղդվելը գրեթե անհնար է, նրան ոչ ոք չի սիրում, նրա անունը զզվելի է, մոդաներից դուրս, ոչ ոք նրա պատմությունը գրի չի առնում, ոչ ոք նրա մասին օրենք չի ընդունում, նրա համար հանրահավաքներ չեն անում, բնապահպաններին կես ժամով բերման չեն ենթարկում, նրան չեն հիշում, ոչ ոք անունը լսելիս ուրախությունից չի գժվում, աչքերում առվույտներ չեն ցոլցլում, նրա ջրերի հոտով չեն արբենում, հասած եղեգները չեն ծխում, տարօրինակ սնկերի վրա աճած ծաղիկները, փթթած ուրցն ու դաղձը չեն քաղում, թրիքից համտեսող բնդիռների տզտզոցներից չեն հիպնոսանում, ափին չեն մերկանում ու արևի տակ չեն ճեմում, ոչ մեկ նրա հետ չի լուսանկարվում, լուսանկարը չի հանում, շրջանակի մեջ չի առնում, չի կախում մահճակալի գլխավերևում, նրա շրջակայքում երգեցիկ թռչուններ, փափկամազ գազաններ, ժպտացող թիթեռներ չկան, ոչ ոք նրա ջրով իր նորածնին չի մկրտում, քաղցկեղով հիվանդ երեխային ջրից չի խմացնում. մերն էլ քունած, ինչ անենք, որ Հիսուսը ուրիշ գետ էր ընտրել. ես տեսնում եմ նրան հենց Գետառի ջրերի մեջ, մեզի վտակների, կլունձների, տիղմի, զարհուրանքի, վախի, սատկած կիսահավի աչքերում ապրելու կարոտի, կարտոֆիլի կլեպների, ծլլակախ ապահովիչների, ասեղների, քարաքոսի, կաչաղակների թավ ծերտի, էծի կճղակի, սանրի արանքներում խրված զզվելի մազերի, գարշահոտի, առնետի նեխած աղիքի, քուրջուփալասի, դիրտ օճառաջրի, կոշիկի, աղբամուղերի հորձանուտի, ոչխարի ու նապաստակի քերթված մորթիների, օղու, գարեջրի կոտրտված շշերի, յուղի ու ներկի տարաների, մեքենաների ռետինե ակերի, սռնիների, անասնական բառաչյունների, փսխուքի, դալարիքի, ջեմի, զուգարանի թղթերի, ջրերի բաշին պոպոճիկներ բռնած շեռումեռի, քիմիական թթուների, տերևի կույտի, թաղումից հետո շպրտված ծաղիկների, օձի պես գալարվող կանացի շարֆի, քարերին խփվող սև-սպիտակ լուսանկարի, խաղալիքների, բազալտների արանքներից դուրս պրծած բոցենիների, օդապարիկի պես ուռած փորոտիքի, դդումի ցողունի, տառապանքի, վիզը կտրած գառան լերդի մեջ եմ տեսնում Հիսուսին. Գետառում նա կա, ապրում է, անելիք ունի, որովհետև իմ քաղաքի կեղտանուն գետի մեջ կյանքի սկզբնադրում է բողբոջում, սրտխփում է դրախտի հնարավորությունը, երազանքի նոր մեղեդին. Հիսուսին երկար տարիներ գործազրկություն չի սպառնա, աշխատանք կա սիրտդ ինչքան ուզի, որովհետև Գետառն է արատի ու մոռացության վերջին ամբարը, հոգեվարքի մեջ հևող պառավ, անատամ 30.000 դրամանոց լքված թոշակառու, մինչև վերջ անառակատան լորձունքի մեջ թպրտող աներես պոռնիկի ձագ, մաղձի դամբարան, բոլոր հնարավոր խորշերով հազար անգամ կոխկրտված, բոլորը ինչ ունեն չունեն` շաղել են մեջդ, ոչ ոք չի խղճում, ոչ ոքի մեղքը չես գալիս, ոչ ոք չի մաքրում բիբդ, գարշանքի մեջ թառանչող ծիլեր, բոլորը իրենց են մաքրում, իրենց ունեցած-չունեցածը, իրենց ստամոքսն ու միզապարկն են դատարկում, իրենց ավելն ու պակասը, իրենց անցյալը, իրենց ներկան ու ապագան, իրենց հյութն ու պտղաջուրն են լցնում մեջդ, իրենց վերջույթները, իրենց բանանի կեսը, իրենց սառած սուրճը, իրենց բորբոս կապած հացն են տալիս քեզ. քանի անգամ եմ կողքովդ անցնելիս ձեռքիս ընկածը գցել մեջդ, կրծած խնձոր, փսլինք, շինարարական աղբ, Դավոյի սատկած շանը, որ բերեցինք ու հանձնեցինք հոսքիդ. քանի անգամ եմ թքել մեջդ, զզվանքով ծամածռել բերանս, քանի անգամ եմ ընկերներիս մոտ ասել, որ ատում եմ քեզ, որ դու աշխարհի ամենատափակ գետն ես, աշխարհի ամենաանիմաստ ներկայությունը, ու ամեն անգամ, նույնիսկ առանց առիթի, քո հանդեպ չարությամբ ու քո գորշությունից վրեժով լցված` ուզել եմ մորթել քեզ, բնաջնջել, հիմա եկել եմ անառակ որդու պես նստել կողոսկրիդ ու քո պղտոր ջրերի մեջ եմ տեսնում փրկությունը, քո նսեմության մեջ եմ գտնում խաղաղությունս, քո պղծության մեջ դեռ քլթքլթում է կյանքի ավիշը. դու չունես ոչ բարոյականություն, ոչ մեղքի զգացում, դու ինձ քո գիրկն ես առնում, ես գոռում եմ, թքում ջրերիդ մեջ, դու հոսում ես, ես հայհոյում եմ, դու հոսում ես, ես մեծ քարեր եմ շլմփացնում. երեսս, թիկունքս, ձեռքերս ու ոտքերս արյունլվա անելով սղղում եմ ցած, ընկնում կեղտիդ մեջ, մսեղ արմատ եմ քաշում, ծիծաղելով սկսում մտրակել ջրերդ, չես նեղանում, հոսում ես, հոսում տանում ծիծաղը, քրտինքը արտասուքը, կիսատությունը, արյունը, աղը, ժահը. հենց Գետառի մեջ կսկսվի հավերժական կեղտի հալոցքը, նրա վերջնական ավարտը, Գետառը չի կանգնելու, Գետառը հոսելու է Քառասուն աղբյուրներից հուզված, քաղաքի հարավ-արևմուտքով, հոսելու է` ուսին տանելով թուջե խաչը, հունը փակեն, չփակեն, ուղեծիրը փոխեն, չփոխեն, Գետառը քերթելու է առնետագույն բազալտների ողնաշարը, թնդյունով տապալելու է արգելանքները, պայթելու է ու ծածկելու քաղաքը, նրան վերադարձնելով տարիներում կուտակած սիրո լռությունը:
