Արևածագը կանչեց նրան, բայց նա փախավ դեպի ծառերի ստվերը: Փախավ այնպես, ինչպես եղնիկը` աչքը որսորդի աչքին հանդիպելու վայրկյանին: Նա եղնիկ չէր, բայց բնությունը նրա մեջ այնքան անմեղություն էր ամբարել, որ այն արտահայտվում էր կլոր-կլոր, մեծ-մեծ աչքերում: Ես երբևէ չեմ տեսել, որ եղնիկները թաքնվեն արևածագի շողերից, ավելի ճիշտ` երբեք եղնիկ չեմ տեսել, իսկ դուք տեսե՞լ եք, նրանք ինչպե՞ս են իրենց պահում արևածագին…
Նրա ոտքերի թռիչքն ավարտվեց թփուտների մոտ: Այնտեղ մանուշակներ կային: Նստեց: Երբ սկսեց պոկել մանուշակները` հիշեց, թե երբ է առաջին անգամ զգացել դրանց բույրը: Դա հարյո՞ւր երազանք առաջ էր, թե՞ հազար… Չէ՛, դա մի ամբողջ կյանք առաջ էր…
— Մանուշակներն ո՞ւմ համար են:
— Կտաս առաջին ուսուցչուհուդ:
— Իսկ ես ինչպե՞ս եմ նրան ճանաչելու:
— Համբերի՛ր, երբ հասնենք դպրոց, կճանաչես:
Քրոջ ձեռքը բռնած, մանուշակների բույրը փոքրիկ քթիկում պահած` առաջին անգամ մտավ դպրոց: Ի՜նչ տարօրինակ բան է դպրոցը, այնտեղ բոլորը մայրիկների ձեռքը բռնած են գալիս, բոլորն ուրախ են: Իսկ ի՞նքը, ինչո՞ւ ուրախ չէ, մի՞թե չի սիրում քույրիկին, ի՞նչ տարբերություն, թե ում ձեռքը բռնած ես առաջին անգամ դպրոց գնում: Ձեռքում սառնություն զգաց, ծալեց մատները, մանուշակները սեղմվեցին բռան մեջ:
— Արի տուն գնանք:
— Ինչո՞ւ գնանք, սա քո առաջին օրն է, դու ուրախ չե՞ս,- զարմացավ քույրը:
— Քունս տանում է:
— Վա՜յ, չեղա՜վ, դու արդեն աշակերտուհի ես:
Թռչնակի պես ծվարեց քրոջ կողքին: Իր ներսի թռչնակը շատ էր ուզում թռչել, բայց չէր ստացվում: Գուցե թևերն էին դեռ փոքրիկ, գուցե հետո, շա՜տ հետո, երբ թևերը մեծանան, կարգին բացվեն, նա կթռչի: Բայց ե՞րբ է գալու այդ «հետո»-ն, նա հիմա, հենց հիմա է ուզում թռչել: Հնարավոր է` երկնքի կապույտում երևացող սպիտակ ամպի կտորներում գտնի այն, ինչ փնտրում է: Իսկ ի՞նչ էր փնտրում… Ի՞նչ են թռչունները փնտրում երկնքում. երևի տաք, շա՜տ տաք երկրներ, որտեղ միշտ արև կա, տաքուկ շողեր ու սնունդ…
Նա առաջին անգամ հասկացավ, թե ինչ է փնտրում, երբ աչքերը գտան գեղեցիկ մի տեսարան. իրենց դասարանցի Անուշիկի մայրիկը խնամքով հյուսում էր աղջկա երկար հյուսքը, որ քամուց արձակվել էր: Մի քանի վայրկյաններ, և հյուսքը նորից նմանվեց արտում աճած հաստ ու առողջ հասկի: Նա ակնդետ հետևում էր ծամ հյուսող մատներին ու որսում էր ամեն մի շարժումը: Երբ կինը ավարտեց, նա հասկացավ կարևոր մի բան` ինքը երբեք չի ունենա այդ հասկից, որովհետև երբեք չի ունենա նման մատներ, նման շարժումներ: Չէ՛, ինքն էլ է ուզում այդ հասկից, ինքն էլ է ուզում այդ մատներից, ինքն էլ է ուզում հայտնվել տաք երկրներում… Ո՞վ է գողացել իր թևերը, պետք է թռչի, երկինքը կանչում է…
Երբ լույս աշխարհ եկավ, նրան չդրին մոր տաքուկ կրծքին, քանզի մայրն իր սրտի բոլոր զարկերն արդեն տվել էր նրան:
— Թթվածի՜ն,- գոչել էր սպիտակ խալաթով բժիշկը:
— Թթվածի՜ն,- արձագանքել էին գյուղի կիսախարխուլ ծննդատան պատերը, և արձագանքը քարացել, մնացել էր սառը պատերի մեջ, աղյուսներին պինդ կպած, քանզի արձագանքը գնալու տեղ չուներ. պատերազմ էր…
— Մենք նրան կորցրինք,- արտասվել էր բժիշկը:
Բայց երեխայի ճիչը սաստում էր, երեխան ողջ էր, նա թթվածին էր շնչում, ու ոչ ոք չէր կարող խլել նրա բաժին թթվածինը…
— Երևի մոր անունով կկոչեն,- մտածել էր բժիշկը և կշտամբել ինքն իրեն,- բայց մի՞թե դա նշանակություն ունի…
Արևի շողերը արդեն բարուրել էին երեխային, նա երկու արև ուներ այլևս…
Մանուշակները, մանկության հուշերի հետ, ցած սահեցին ձեռքից: Նա ուզեց կռանալ ու նորից փնջել, բայց մի բան հետ պահեց. մանուշակներն արդեն պոկված էին, և արդեն ի՞նչ տարբերություն, թե դրանք ուր կհանգրվանեն` իր ափերո՞ւմ, թե՞ խոնավ հողին: Պոկվածը չես կպցնի, ինչքան էլ խնամես, դնես ջրով լի ծաղկամանի մեջ, մեկ է` պոկված է…
Մանուշակները ժպտում էին. այդպես մեկ էլ ժպտում են այն մարդիկ, ովքեր չարացած չեն Աստծո գործերի վրա: Նայեց ծաղիկներին: Մի պահ աշխարհը դարձավ մանուշակագույն` արևը, երկինքը, ծառերը, ինքը: Նա մտածեց` մի՞թե մենք ենք ներկում մեր աշխարհը, մի՞թե մենք ենք որոշում մեր ապրելու գույնը: Աստված ինքն է նվիրել մեր բաժին աշխարհը, մեզ մնում է միայն ներկել, ներկե՜լ… Ինչ լավ գույն է մանուշակագույնը, դրանով կարելի է ներկել ճանապարհը, ծառերը, ծաղիկները, միտքը: Չէ՛, ինքը այլևս իր գույնի տերն է… Պետք է սկսի ներկե՜լ…
Մանուշակները շարունակում էին ժպտալ, որովհետև երկխոսությունը ստացվել էր:
Նա վեր կացավ և նայեց դեպի արևը, հետո քայլեց, ավելի ճիշտ` փախավ: Փախուստը նման էր որսորդից փրկված եղնիկի վազքին: Հետո հասավ ոսկեգույն հասկերով լի արտին և որքան ուժ ուներ գրկեց բոլոր հասկերը. դրանք նման էին այն երազանքներին, որոնք մնացել էին հեռվում: Գրկեց, մի քիչ տաքացավ, էլի գրկեց: Նա զգում էր ցորենի բույրը, և փոքրիկ, սիրուն քիթը հոտոտում էր երազանքի արտը, փոքրիկ քիթն ուզում էր շատ շնչել այդ բույրը, ուզում էր շնչել… Որքան լա՜վ է շնչելը, ախր աշխարհը Աստծո ափերն են, որտեղ ապրում ենք, տուն ենք կառուցում, երեխաներ ունենում, նրանց դպրոց տանում… պետք է ամուր հենվել այդ ափերին, քայլել, ցած չգլորվել…
Հասկերի արտը ձգվում էր անվերջանալիորեն երկար-երկար: Դեռ շատ հասկեր ուներ գրկելու… Նա փախավ առաջ, որտեղ արևի հրագունդը պայծառ օր էր խոստանում… Ամեն մարդ իրավունք ունի փախչելու դեպի երազանքը…