Թատրոնը հոգեմաքրման չի հասցրել նրանց. փոքր թատրոններն այլևս անհետաքրքիր են կամ փակվել են՝ իրենց տեղը զիջելով ամենամեծ բեմահարթակին, որտեղ այնքան կարկատած դիմակներ են թափված, որ ընկնում են ոտքերիդ տակ: Կցանկանա՞ս, վերցրո՛ւ, հագի՛ր, ու քո բերանից միայն հնամաշ արտահայտություններ դուրս կգան, որոնք այնքան են լսվել, որ արդեն ականջ են ճեղքում: Իսկ եթե ոչ մեկը չկրես, քեզ մատնացույց կանեն, ինչպես տկլոր մարդուն, ու մի կուշտ կծիծաղեն: Դիմակները կնճիռներ չունեն, տարիների ընթացքում միայն քրքրվում կամ ծակվում են, ու տեղ-տեղ սկսում ես բացահայտել իսկական կնճիռներ՝ ծռմռված ու ճյուղավորված, ամեն դերի հետ դիմակի տակ թաքնված դեմքի մկանները կոտրատվել ու կծկվել են՝ վերածվելով խորշոմների: Այս արվեստը մի քանի տեսակ հանդիսատես ունի. քննարկող, անտարբեր կամ օտարացած: Երրորդը վտարված տեսակն է: Շրջապատը կենդանի օրգանիզմի պես դուրս է շպրտում խորթ մարմինները: Կենդանի օրգանիզմի պես, որտեղ գրեթե ոչ մի առողջ օրգան չի մնացել: Ասել է, թե՝ որտեղ ընդհանուրն իրեն վատ է զգում, դրա մի մասն առողջ լինել չի կարող:
«Նա» դուրս էր ընդհանուրից… Քանի որ չհիվանդացավ:
Օտարացել էր…
Բոլորի պարապության զբաղմունքն էր դարձել «նրան» ծաղրելը: «Նա» փակվել էր, բանտարկել էր ինքն իրեն: Թերևս, դա իսկական ազատություն էր: Սա միայն քո աշխարհն է, և ամենաշատն այստեղ ունես հնարավորություն՝ քեզ ճանաչելու:
Ու չնայած այս ամենին՝ մենք տեսնվում էինք ամեն առավոտ, ողջ ցերեկը ինձ հետ էր անցկացնում, երեկոյան նույնպես տեսնում էի «նրան»: Երբ առաջին անգամ հանդիպեցինք, հասկացա, որ մենակ չէի: Արդեն քանի տարի էր, ուզում էի անկեղծ զրույց ունենալ «նրա» հետ: Ժամանակն է: «Նա» պատրաստ է: Ուզում եմ ճանաչել «նրան»…
Ահա և սպասված պահը: Տարօրինակ հանդիպում է: Բոլոր բառերը տեսնում եմ տառերով, որոնք այնքան շոշափելի են, որ չեն լսվում, այլ մտքից պոկվում են, վերածվում առարկաների ու պատկերների՝ վերացական վակուումից ազատվելու տենչանքով. հիասթափվո՞ւմ ես: Փոքր տարիքում հաճախ են հիասթափվում: Ես մեծացել եմ: Հիասթափությունների սանդուղքը երկար է, սակայն, ամեն աստիճանը բարձրանալով, վեր ես կանգնում վիրավորանքից, իսկ ամենածայրում դադարում ես ակնկալել ու պարտադրել: Հասկանո՞ւմ ես՝ մարդուն ձեռքերի վրա տանում են միայն թաղելու… Ատելությամբ ես լցվել: Ատելությունները խղճահարություն են ծնում: Ես նախընտրում եմ իմ խիղճը, որը բացառում է ամեն տեսակի խղճահարություն: Կարեկցո՞ւմ ես: Միայն սերն է հղիանում կարեկցանքով: Երբ քեզ թվում է, որ կարեկցում ես ուրիշին, իրականում ինքդ քեզ ես կարեկցում՝ գիտակցելով, որ չկա ուրիշի ցավ, իսկ դա բացառում է ամեն տեսակի անտարբերություն: Անտարբերությունը մարդասպան է, ավելին՝ ինքնասպան:
Ես կարոտում եմ… Որքան շատ ես կարոտում, այնքան մեծ աշխարհ ես թողել քո անցյալում: Միակ ճանապարհորդությունը, որն անհնար է կրկնել, մանկությունն է: Գիտե՞ս, ես կարողանում եմ վերադառնալ այնտեղ: Այն սպիտակ ու թափանցիկ քաղաքը, որտեղ մի կտոր մանկություն եմ թողել, ինչպես կիսատ կարդացած մի գիրք, որը բոլորիս տներում կա: Ամեն անգամ այնտեղ վերադառնալիս յուրաքանչյուր անցած ճանապարհս անցնում եմ նույնությամբ, ինչպես տարիներ առաջ, նույն պարզ քայլերով, դանդաղ: Սիրում եմ քայլել… Մանավանդ, երբ մի քիչ խոնավ ու սառն է օդը և հաճելիորեն մտնում է հագուստիս մեջ: Նրա ամեն հպումի հետ ինձնից մի մասնիկ դուրս է գալիս ու հեռանում նրանց մոտ, ովքեր, ի տարբերություն ինձ, այլևս չեն կարող իրենց ոտքերի տակ զգալ այս հողն ու շնչել օդը: Քայլելիս միշտ նրանց եմ հիշում: Բոլոր ոտնահետքերս պահպանվել են այստեղ՝ երկաթե կնիքների պես: Ու ես չեմ ուզում ինձ ջնջել այս քաղաքից, քանի դեռ բազմաթիվ անտեսանելի թելերով կապված եմ նրա հետ: Ժամանակը կանգ է առնում և իր մի շնչի մեջ պահում հետոն… Ես փակվել եմ իմ սպիտակ քաղաքում ու չեմ ուզում ինձ ազատ թողնել այնտեղ, որտեղ իմ ցանկությամբ չեմ հայտնվել, որտեղ մահը գույն ու հոտ ունի, իսկ կյանքը կորցրել է իր համը, որտեղ մարդիկ չորեքթաթ հետևում են ընտելացված կենդանիներին, որտեղ ճշմարտությունը կատակերգություն է, իսկ դավադրությունը՝ ընկերություն, որտեղ միայնության և օտարացման համաճարակ է: Ավելի կարճ ասած՝ ես հրաժարվում եմ խելագարությունից գլխիվայր կախված երկրագնդի դժոխքից… որտեղ ցուցադրվում է այն ամենը, ինչ գոյություն չունի: Օրինակ՝ բարությունը: Հավատա, շատ դժվար է բարություն անելը, եթե այն իրական է: Այն միակողմանի չէ՝ նրա մի կողմը չպետք է իմանա մյուս կողմի մասին, որպեսզի չշղթայվի պարտականության կապանքներով: Ես հրաժարվում եմ ինձ ազատ արձակել այնտեղ, որտեղ սպանում ենք՝ այնուհետև երկրպագելու համար:
… շարունակում եմ մնալ քո մեջ, բայց ինձ թևեր չտաս, քանի որ մենք պատասխանատու ենք բոլորի համար, ում թևեր ենք տվել՝ գիտենալով, որ նրանք հակված էին քայլելու մարդու պես:
ՄԱՐՄԻՆ ՄԱՐՄՆԻՑ
Մենք խմեցինք մեղքի թուրմը: Սիրո համ ուներ: Մեկն իր ձեռքի ափով փակեց աչքերս, որպեսզի չտեսնեմ քո գնալը:
Երբ արթնացա, արդեն չկայիր: Սպիտակ օդով շղարշված պատյանում իմ թռիչքի ժամանակ պետք է հասցնեի գտնել քեզ, նախքան ոտքերս կխրվեին հողի մեջ:
Անվերջանալի պտույտում դու գտար ինձ: Ես նկատեցի քեզ փողոցի ծայրից: Անցար՝ ուսդ հպելով ուսիս… Ու շտապելով՝ չնկատեցիր, որ հարվածից քայլերս մի քիչ դանդաղել էին: Մենք միաժամանակ հետ նայեցինք: Դու չհասկացար, որ ողջ աշխարհը կսպասեր քեզ, եթե միայն կանգ առնեիր…
Մատիտով նկարում եմ քեզ հետ կապված բոլոր հիշողություններս ու ջնջում, որպեսզի տարիներ հետո հանդիպեմ քեզ ու չճանաչեմ: Որովհետև չես գալու երբեք, միայն անսպասելի հանդիպելու ես ինձ իմ ճանապարհին: Հանդիպելն ու գալը տարբեր են: Դու գիտես, որ երբեք չեմ գնա հանդիպածի հետևից:
Ինձ չես հիշում, չէ՞ որ քնած էիր ու չես տեսել իմ ծնունդը՝ քո կողոսկրից: Իսկ ես զգացի, որ մարմին էի քո մարմնից…
Հիմա մտաբերում եմ բոլոր մայթերն ու ճանապարհները, որոնց կպել են քո ոտքերը: Թռիչքս վերածվել է սովորական քայլերի, ոտքերս արդեն խրվում են հողի մեջ, իսկ դու այդպես էլ չեկար… հանում եմ կոշիկներս ու բոբիկ հետևում քո ոտքերի թողած հետքերին, որոնք ինքս եմ գծել: Այլևս դժվար է անգամ մի քայլ դնել քեզ ընդառաջ, որովհետև մարմինս ծանրացել է հոգնածությունից: Քամին խոնավ օդով բերում է քո օծանելիքի հոտը, ու սկսում եմ ատել նրան սիրելու չափ: Գուցե սուտ էիր, ու ես հավաքում եմ իմ երևակայության վերջին փշրանքները:
Երբեք քեզ չեմ փնտրել: Իսկ հիմա դադարել եմ նաև սպասել…
Քեզ չեմ մեղադրում և թողնում եմ, մի վերադարձիր, որովհետև էլ չեմ կարողանա երջանկացնել քեզ. սովորել եմ քո բացակայությանը:
Չավարտված զգացմունքը բոլորի մոտ իրենից հետո թողնում է սիրո համը, իսկ ես ոչինչ չունեմ քեզնից՝ դատարկությունս լցնելու համար: Որովհետև մերը կիսատ զգացմունք չէր, այլ կատարյալ: Իսկ կատարելության հասած ցանկացած բան ընկնում է, ինչպես սատանան… և դառնում սարսափելի: Սկսում ես խուսափել սերդ կատարելության հասցնելուց: Անընդհատ մի բան պիտի կիսատ թողնես այսուհետ՝ ոչ այնքան կորցնելու, որքան դատարկությունը լցնելու անկարողության վախից…
Հոգին հատակ ունի, որին դիպչում են միայն նրանք, ովքեր կատարելապես են սիրում ու մնում են մենակ: Սա այն դատարկությունն է, որից խուսափելով երկուսս էլ գնում ենք նրանց հետևից, ովքեր մինչև վերջ չեն տալիս ոչինչ, որովհետև մենք կատարյալ էինք միայն արարման պահին:
