Դու Լեոնարդո դա Վինչին չես։
— Ո՞վ։ Ե՞ս։ Ես Աշոտն եմ։
«Դու Լեոնարդո դա Վինչին չես»։ Կրկնեց Ֆեգիլան, որի աչքերը լցվել էին հալված սառույցով, որ կաթում էր հիսունինը վայրկյան առաջ ջեռոցից դուրս բերված մի քանի կարմրահեր սոխերի վրա։ Նա վերցնում է ամենամեծ սոխը, ագահորեն կծում եփված հատվածը, երբ պատահաբար նկատում է ազնվագույն «Դոգ» տեսակի Բոնք անունով շանն իր դնչի տակ։ Նա իր գոգնոցով սրբում է խայթող բուրմունքից քրտնած սոխե ձեռքերը, այնուհետև՝ շան դեմքը, որի վրա նկատել էր իր կծած սոխից ցայտած կաթիլներ։
— Մայրի՞կ։
Կանչեց Աշոտը։ Բայց Ֆեգիլան արդեն զբոսնում էր բակում և ժամանակ առ ժամանակ քաշում շան պարանոցին փաթաթված պարանը, որն ամեն քաշելուց սեղմում էր Բոնքի կոկորդին կանգնած բառերը, որոնք ժամանակի ընթացքում վերածվել էին հաչոցի։
— Հաֆ, Հաֆ… Հաֆֆ։
— Բոնքի-Բոնքի, թո՛ւհ, անպետք տղա։ Քանի անգամ կարելի է կրկնել, որ չի՛ կարելի հաչել անծանոթների վրա։ Դու վիրավորում ես նրանց։
— Մայրիկ, մի՛ բարկացիր, Բոնքը չգիտի այդ մասին։
— Աշո՞տ։ Ո՞վ է քեզ թույլ տվել դուրս գալ տանից։ Ինչի՞ մասին։
— Որ մարդիկ վիրավորվում են։ Երբ դու տանն ես լինում, քեզանի՛ց եմ թույլտվություն խնդրում, երբ տանը չես լինում՝ ինձանից։ Տե՜ս, քեզ համար եմ նկարել, քե՛զ եմ նկարել։
— Սա ի՞նչ այլանդակություն է։ Ո՞ւր է որովայնս, ինչո՞ւ են ականջներս ավելի մեծ, քան գլուխս, իսկ թարթիչներս ավելի շատ, քան մազերս։
— Քո թարթիչները գեղեցիկ են։ Ուզում էի շեշտել դրանք։
— Այս ի՞նչ ես նկարել ոտքերիս փոխարեն։
— Ձեռքե՜ր։
— Ձեռքե՞ր։ Ինչո՞ւ ձեռքեր։
— Դե, ձեռքերը նման են ոտքերին։ Մենք ձեռքերի վրա էլ կկարողանայինք քայլել։
— Ախ, քեզանից նկարիչ դուրս չի՛ գա։ Ավելի լավ կլիներ՝ խանութ գնայիր, քանի դեռ ամբողջը չեն տարել։ Որտեղ է ուղեղը։
— Մայրիկ, բայց ուղեղդ չի երևում, դրա համար էլ չեմ նկարել։
— Ես հարցնում եմ, թե որտե՞ղ է քո՛ ուղեղը։ Նողկալի է, ես երբևէ չէի կրի այս պատառոտված ջրաներկոտ զգեստը։
— Մայրիկ, բայց քո զգեստը պատռված է, իսկ ջրաներկի համար վրձինս է մեղավոր, այն չարաճճի է, ինձ չի լսում։
Ֆեգիլան անմիջապես ուղղում է աչքերը ցեցերի կերակրատաշտ դարձած իր բաճկոնի ծաղկանախշ թևին և, ասես, սպանելով հերթական մի ճանճ, որ հանդգնել էր հանգրվանել իր մաշկի վերնամասում՝ ծածկում է ծաղկանախշ թևի՝ օրեցօր ընդարձակվող խոռոչը։
— Բո՛նքի, դու անպետք շուն ես, կուլ ես տալիս լեզվիս չկպած վերջին կտոր միսը, իսկ ցեց չե՛ս ուտում։ Ի՞նչ պակաս միս է։ Դու պարզապես պորտաբույծ ես։
— Մայրիկ, բայց Բոնքը շուն է։ Իսկ շները ցեց չեն ուտում։
— Որ քաղցած պահենք, քե՛զ էլ կուտի։
— Չե՛մ հավատում։ Որ ես քաղցած մնամ, Բոնքին չե՛մ ուտի։
— Կուտե՛ս։
— Չե՛մ ուտի։
— Կուտեեե՛ս։
— Չե՛մ ուտի։
— Կուտե՛ս։ Իսկ եթե ընդդիմանաս, ես քեզ ուժո՛վ կկերակրեմ։
Աշոտն առաջին անգամ իր ջրաներկի գունաշղթայից դուրս մեկ այլ գույն նկատեց, որը Բոնք անունն ուներ՝ Բոնքագույնը։ Եվ մեկ այլ չարաճճի վրձին՝ Աշոտ անունով, որ օրերից մի օր պետք է գործածեր Բոնքագույնը։ Նա պատռում է Ֆեգիլայի նկարը և զսպելով անօգուտ պոռթկումը՝ նետում կտորները, որոնք շան մառախլապատ աչքերի սրածայր երկայնքով թափվում են իր երախից դուրս պրծած ետ ու առաջ շարժվող սովասպառ լեզվի վրա։
— Պատերազմները շատ են ու միշտ կլինեն։ Իսկ Բոնքը մե՛կն է ու էլ չի՛ լինի։ Ինչպես և դո՛ւ, մայրի՛կ։ Այդ պատճառով ես քե՛զ էլ չեմ ուտի։
— Ուրեմն քե՛զ կուտեն։
— Եթե ես հիմա Բոնքին չուտեմ, ինչ-որ մեկն էլ հետո ինձ չի ուտի։
— Եվ կլինեն երկու ողջ և երկու սոված։
— Մայրիկ, չէ՞ որ դու ասում էիր, որ մենք միշտ սովածանում ենք, բայց միշտ չէ՛, որ ողջ ենք լինում։
— Աշո՛տ, երբ ողջ չլինես, սովա՛ծ էլ չես լինի։
— Ատում եմ սովը։ Ատում եմ պատերազմը։ Ատում եմ քե՛զ, մայրի՛կ։ Գնա՛նք, Բոնք, քեզ համար այստեղ վտանգավոր է։
— Հաֆ, հաֆֆ։
Ֆեգիլան մենակ էր մնում հաճախ բակում գույների հետ…
Ֆեգիլան մենակ էր մնում հաճախ բակում գույների…
Ֆեգիլան մենակ էր մնում հաճախ բակում…
Ֆեգիլան մենակ էր մնում հաճախ…
Ֆեգիլան մենակ էր մնում…
Ֆեգիլան մենակ էր…
Ֆեգիլան…
Հիսունինը տարի անց
Աղմկոտ աշխարհը կենտրոնացել էր մի ճերմակ լռության վրա և այն կուլ տվել։ Ամենուրեք թափթփված մարդիկ, զբաղված աթոռները, մանրակրկիտ դասավորված ամբոխն ու կտավների՝ գոյություն չունեցող կյանքը բազմել էին գլխավոր հերոսի քներակի վրա։ Վրձինների շարժով կեսօրը դեղնեց, և հերոսի քներակը դատարկվեց, ասես ոչ ոք այնտեղ չէր էլ եղել։ Եվ այդ ճերմակ լռության մեջ ցատկեց մի ձայն.
— Դու Լեոնարդո դա Վինչին չես։
Հեգնական ափսոսանքով շշնջում էր Ֆեգիլան։ Դողէրոցքից ճոճվելով, ասես մի շղթայակապ Պրոմեթևս՝ քարշ էր տալիս իր ցցուն մատների վրա հավաքած մարմինը՝ գոյակերտ պատկերասրահի մարմարե ինքնարտացոլանքով։
Հիսունինը տարին դեռ մեկ ժամ չէ և չի՛ դառնա։ Եթե ոչ ոք ժամացույցին չնայի։ Ֆեգիլան նայում էր ժամացույցին։ Նա միակը չէր։ Բայց եթե նույնիսկ միակը լիներ, հիսունինը կդառնար վաթսուն։
Դեռ հիսունինը րոպե առաջ ամեն բան այլ էր։ Ֆեգիլան չէր զբոսնում։ Նա նստած էր։ Բանտում ծերացած մի աթոռ խոնարհել էր գլուխը նրա՝ ծնոտ հիշեցնող շրջազգեստապատ հետույքի առջև։ Ֆեգիլայի ժամացույցի թվերը մաշվել էին, ժամանակը՝ մեռել։
— Ժամանակը մեռավ։
Արտաբերեց մի անփամփուշտ լեզու՝ թաքնված իր օտարացած բերանի ջախջախված ատամնաշարի ետևում։ Բայց դուռը բացվեց։ Դա միակ ժամասլաքն էր, որ երևաց հիսունինը տարի ժամացույցին նայող Ֆեգիլայի աչքերում։ Արդեն հիսունինը րոպե հետո նա զբոսնում էր անաթոռ տարածքում, որտեղ միակ դիտակետը իրար հերթ չտվող անշարժ պատերն էին։ Կտավներ… Կտավներ, որոնց մեջ ապրող ուրվականներն ավելի ողջ էին, քան իր արտացոլանքը հատակի մեջ փնտրող Ֆեգիլան։
— Ես հատակի մեջ եմ… Երբևէ հատակն այսքան գեղեցիկ չի եղել…
Նա դանդաղ մոտեցնում է աջ ճկույթը, այնուհետև ձախ աչքը, իսկ հետո տրորում դիմագծերը՝ տարածելով դրանք հատակի հայելային փոշու վրա։
— Ա՜խ… Հատա՜կ։ Եթե դու ինձ ասեիր, որ մի օր ավելի գեղեցիկ ես լինելու, քան իմ դեմքը… Ես երբեք քո վրայով չէի քայլի։
Ակնթարթ հետո, ինչպես բոլոր անհաջող հեքիաթներում, հայտնվում է մի անպետք բարի հերոս և իմիջիայլոց հարցնում ինքն իրեն սպանած մեկ այլ հեոսին.
— Ամեն ինչ կարգի՞ն է։
— Ո՞վ է։
— Ամեն ինչ կարգի՞ն է, տիկին։
— Այո, ես պարզապես մի կտավ տեսա հատակին։
— Տիկին, բայց հատակին կտավ չկա։ Բոլորը կախված են պատից։
— Բոլորը կախված են…
— Ես ուզում էի զգուշացնել, որ թանգարանը շուտով փակվում է։ Այսօր ցուցահանդեսի վերջին օրն է, և ես պետք է կախեմ վերջին կտավը։
— Վերջին կտա՞վը։ Ցուցահանդեսի վերջո՞ւմ։
— Դա հեղինակի խնդրանքն է։
— Բայց այն ոչ ոք չի՛ տեսնի։
— Դո՛ւք կտեսնեք։
Եվ մինչ անպետք բարի հերոսը կեղևազրկում էր վերջին կտավի հիսունինը թերթանոց պատռված և ջրաներկոտ բաճկոնե փաթեթավորումը, Ֆեգիլան ժապավենային հայացքով թիրախավորում էր պատերը լիզող ուրվական-կտավները։
— Բոնք…
Բոնք… Բոլոր գույների անմահ հերոսը, մեռած կյանքերի հաչող ապառնին։ Միակ Բոնքին բազմացրել էին։ Բազմացրել էին և թաքցրել կտավների մեջ։ Իսկ կտավի մյուս հերոսներն ապրում էին Բոնքի աչքերում։ Բոլոր կտավների բոլոր իրադարձությունները պատկերված էին Բոնքի աչքերում։ Բոլոր կտավների բոլոր իրադարձությունները կատարվո՛ւմ էին Բոնքի աչքերում։ Բոլոր կյանքերը մեռնում էին Բոնքի աչքերում։ Բոլոր մահերը ծնվում էին Բոնքի աչքերում։ Բոլոր գույները… Չարաճճի վրձինը… Աշոտը…
Ֆեգիլան դեռ ողջ էր, բայց այդ մասին չգիտեր։ Ֆեգիլան մեռավ և մոռացավ այդ մասին։ Բայց հիշեց, երբ հասավ վերջին կտավին։ Հեռվից երևում էին այնտեղ պատկերված սպիտակ պատերը, մարմարե հատակը և բոլոր կտավները՝ տարբեր դիրքերով։ Դա կտավների կտավն էր… Գլուխգործոց։ Բայց երբ Ֆեգիլան մոտեցավ, նկատեց անկյունում իր փոքրիկ դիմանկարը և վառ արտահայտված լողացող տառեր, որոնք աղավաղում էին հեռվից անթերի թվացյալ քաոտիկ պատկերը։ Ֆեգիլան ավելի մոտեցավ։ Նա մոտեցավ այնքան, որ մոտավորապես հիսունինը քայլից կարելի էր մտնել կտավի մեջ։ Եվ ի՞նչ… այդ կտավում նկարված չէր այն սարսուռը, որն այդ պահին ներկել էր Ֆեգիլայի ներսը։ Դա իր երազած դիմանկարը չէր։ Բնավ ոչ…
Այն մնաց փոքրիկ Աշոտի մաշված թղթերում, որոնք հոգին ավանդեցին Բոնքի լեզվի վրա։ Դա գեղեցիկ կնոջ դիմանկար չէր… Եվ ո՛չ էլ մարմարե հատակ։ Դա հայելի էր… Պարզապես հայելի, որն այդ պահին ընդամենը տեխնոլոգիական մի սարք էր, խոսող՝ որդու անունից։
Ահա և կտավի պատկերը.
— Մայրի՜կ։ Ողջույն։ Ինչպե՞ս ես։ Մեր բաժանումից հետո ես քեզ նկարել եմ հիսունինը հազար անգամ։ Բայց չգիտեմ, թե ինչպիսին ես հիմա։ Փորձում եմ հիշել, բայց չեմ կարողանում հիշել ներկան։ Դու ինձ չէիր ասել, որ հիշողությունը միայն անցյալի համար է։ Այդ պատճառով այդտեղ քո դիմանկարները չեմ կախել։ Չնայած՝ ստում եմ։ Ես քեզ երբևէ չեմ նկարել։
Գիտե՞ս, կյանքում ամեն բան մոռացա, նույնիսկ քո թարթիչները։ Բայց այն փոքրիկ Աշոտի ընկերներին, որոնք քո ձեռքերով լցվում էին իմ ստամոքսը և կրծում վրձիններս… Որոնք մեղավոր էին, որ ես քաղցած եմ, և որ երկու պատերազմ սիրող վիժվածք չէին կարողանում որոշել, թե ով է եղել առաջին կրակողը, և ով պետք է լինի վերջինը։ Իսկ Բոնքը… Տեսա՞ր, ես թույլ չտվեցի, որ նա մեռնի։ Նա ամենուր է։ Իմ ստամոքսում… Քո աչքերում… Բոլոր կտավներում։ Ուզում էի՝ իմանայիր, որ նա ողջ է։ Նաև ուզում էի՝ իմանայիր, որ իզուր ես ապրել հիսունինը տարի… Փակի տակ։ Ես քո ամբողջ սպանդը վերածնել եմ։ Նրանք էլ չեն մեռնի կտավների վրա և Բոնքի աչքերում։ Բոնքի աչքերում դեռ ոչ ոք չի մեռել։
Հիսունինը տարի։ Դա այնքան էլ երկար չէ։ Բայց ես ժամացույց ունեմ։ Դո՛ւ ես նվիրել, հիշո՞ւմ ես։ Այսօր իմ ամենասիրելի օրն է։ Ես սպասում էի քեզ։ Գիտեի, որ կգաս, և ատում եմ այս օրը։
Ի դեպ, ես չգիտեմ, թե ինչո՞ւ՝ Ֆեգիլա անունով կինը, որ ուներ Բոնք անունով շուն և Թիլդա անունով մայր, որոշեց Աշոտ անունով որդի ունենալ, բայց նա սովորեց նկարել։
«Մայրի՜կ»։ Որքան եմ կարոտել այս բառը։ Երբ այն ժամանակ ասում էի, չէի մտածում, որ մի օր… Էլ չեմ կարողանա ասել այն հասցեագրված և… Եվ կկարոտեմ։ Շատ։
Հիշո՞ւմ ես, մի անգամ ասացի, որ ատում եմ քեզ։ Ես չէի ստում։ Ամուր գրկում եմ և համբուրում։ Եվ ների՛ր հայելու համար։ Ես ուզում էի գոնե մեկ անգամ ևս փորձել նկարել քեզ, բայց մտածեցի, որ հայելին միակ դիմանկարն է, որ կհավանես։ Այնտեղ կունենաս որովայն… Եվ ոտքեր՝ հավելյալ ձեռքերի փոխարեն։ Եվ քանի որ սա մեր վերջին զրույցն է, ուզում էի՝ իմանայիր… Ես Լեոնարդո դա Վինչին չէի, ո՜չ… Ես Աշոտ Ոչնչյանն էի՝ Ամենայն Հայոց Նկարիչը։
Ֆեգիլան դուրս եկավ ճերմակ տարածքից և հայտնվեց բակում։
— Հաֆ, հաֆ, հաֆֆ։
Նա շրջեց սարսափած իրանն ու հեգեց.
— Բ-ո՞-ն-ք։
Ո՛չ։ Դե իհարկե, ո՛չ։ Դա Բոնքը չէր։ Բայց շուն էր, որի բառերը ևս վերածվել էին հաչոցի։ Ֆեգիլան մոտեցավ և քաշեց շան պարանոցից փաթաթված պարանը.
— Բոնքի-Բոնքի, թո՛ւհ, անպետք տղա…
Ֆեգիլան մենակ էր մնում հաճախ բակում գույների հետ։
Ֆեգիլան մենակ էր մնում հաճախ բակում գույների։
Ֆեգիլան մենակ էր մնում հաճախ։
Ֆեգիլան մենակ էր մնում։
Ֆեգիլան մենակ էր։
Ֆեգիլան։
Հիսունինը սերնդասլաք հետո
Դու Աշոտ Ոչնչյանը չես։
— Ո՞վ։ Ե՞ս։ Ես Ժակն եմ։
Դու Աշոտ Ոչնչյանը չես։
Կրկնեց Լուսէն և շարունակեց զննել ճերմակ թանգարանի ծերացած կտավները։
— Տեսնո՞ւմ ես՝ ի՜նչ կտավներ են, Ժա՛կ։ Իսկ դու ասում ես, թե իբր նկարիչ ես։
— Մայրի՛կ… Ես քեզ բակում կսպասեմ։
Ժակը դուրս եկավ թանգարանից՝ բակ և նստեց խոնավ գետնի երբեմնի դեմքին։
— Ա՛խ։ Այս ի՞նչ գրողի տարած ապակի մխրճվեց հետույքս։
Դա ապակի չէր։ Այլ հայելու բեկոր, որի վրա փորված էր մի գրություն.
«Ես Լեոնարդո դա Վինչին չէի, ո՜չ… Ես Աշոտ Ոչնչյանն էի՝ Ամենայն Հայոց Նկարիչը»։
