Եթե Գուրգեն Խանջյանի նախորդ վեպերի ողերը մարդիկ էին, ովքեր տուն էին ուզում գնալ, այսօր արդեն բազմաթիվ հարցեր ճշտած` «Ենոքի աչքը» վերադարձնում է մարդկանց: Վերադարձի երկու տեսակներով, մատուցվող ճանապարհներով` Գոռն ու Խալը, և Գրոֆոն, Ուման, Ենոքը, Ջիվանը, Արուսը. բոլորն էլ` անմեղսագիտակ: Գոռն ու Խալը` գողացված-վերադարձված, Գրոֆոն` խարիզմատիկ, Ուման` անհաշտ, Ենոքը` սպիտակ կառքով, հայրը` լողալով. կրկին բոլորն անմեղսագիտակ, որովհետև մեռնողներն առհասարակ ունակ են հարազատության զգացում ներշնչելու, որովհետև երեխաներն ու մեռնողները հեքիաթներին նույն կերպ են հավատում և նույն կերպ էլ ամփոփվում են հողի տակ` բոժոժի պես:
Մարդ է խեղդվել: Մտապատկերում նախ ջութակը, հետո սարքովի ժպիտը, հետո ծովից հանելը, ափ շպրտելը, փորին սեղմելը, բերանից ջուր պզզացնելը, քաշել-քաշքշելը, գլխարկը ձեռքին, գլուխը կախ երազով խեղդվելը. ու վերջ, է՛լ հետ չեկավ: Վեպի մեղքը, խիղճը, անմեղի գիտակցությունը:
«Ինձ համար փուլային գիրք է,- ասում է Խանջյանը,- որովհետև ժամանակ առ ժամանակ ստուգում եմ իմ վերաբերմունքը ճանաչողությանս նկատմամբ: Մարդու ճանաչողության, գոյաբանության խնդիր է»: Ենոքի ապակյա աչքի սառը հայացքը ամբողջ վեպի ընթացքում մետաֆորիկ գնում-գալիս է, ճաճանչում, փայլատակում է թափանցող արևի լուսաշեղբով, հմայում, խոսում, սարսափեցնում:
Անպայման պետք է կարդալ:
Նառա ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ
